Ukrayna AB'nin yeni Üyesi Olabilir!

Ukrayna AB'nin yeni Üyesi Olabilir!

Ümit Yazıcıoğlu

25 Şubat 2022'den beri Ukrayna dünyanın ilgi odağı oldu. Dünya ülkelerinin çoğu Rus işgalini kınadı ve savaşın sona ermesini talep ediyorlar. Bu, Avrupa'nın pandemiden sonra yapması gereken son şeydi. Şimdi bile, AB ülkeleri çatışma nedeniyle büyük sorunlarla karşı karşıya. Örneğin, gaz ve elektrik fiyatlarında önemli bir artış oldu. Olumlu tarafı yok, fakat pandemiyle mücadelede olumlu olan yan bazı ülkeler, özellikle Batı Avrupa'daki ülkeler pandemiden kurtuluyorlar.

Avrupa, dünyanın dört bir yanından çok daha fazla turist alıyor. Örneğin, 2021 yılına kıyasla İtalya, ETIAS yetkilendirmesi gerektiren turist   sayısında önemli bir artış gördü. Sorunlara ve devam eden toparlanmaya rağmen AB, Ukrayna'nın arkasında sağlam bir şekilde duruyor. Tüm bu destekler, Ukrayna'yı Avrupa Birliği'ne üye olma yolunda hızla ilerlemesine fayda sağlıyor.

23 Haziran 2022'de Ukrayna, Avrupa Birliği üyeliği için resmi aday oldu. Bu süreç yıllar alabilir, ancak Ukrayna'nın mevcut durumuna ve toparlanmasına önemli ölçüde yardımcı olabilir. Bazıları Rusya'nın engel olmaya çalışıp çalışmayacağını merak ediyorlar. Yakın gelecekte, durum böyle görünmüyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Ukrayna’nın adaylığı konusunda pek bir sorunu olmadığını belirtti.  Çünkü Avrupa Birliği'ne katılma talebi, bölgedeki herhangi bir ülkenin sahip olmak isteyeceği bir arzudur.

Neden Ukrayna AB’ye üye olmak istiyor?

AB üyelerinin elde ettiği ana yarar, Avrupa Yapısal ve Uyum Fonlarına erişimdir. Bu fonlar, ekonomik ve ulaşım gelişimi için ödeme yapmaktadırlar.  Fonlar ayrıca sosyal yenilenmeye ve devlet reformuna da yardımcı oluyor. Yeni AB’ye üye ülkeler için bölgesel kalkınma ve yeşil enerji de iyileştiriliyor. Hırvatistan, Macaristan, Polonya ve Slovakya gibi nispeten yeni üyeler her alanda bir gelişme gördüler.

Avrupa Birliği'ndeki birçok durumda, AB ülkeleri Euro Bölgesi'ne erişim kazanır. Bu, diğer birçok AB ülkesinde kullanabilecekleri para birimi olarak Euro'yu benimsedikleri anlamına gelir.

Ukrayna da Euro'yu benimsemekten yararlanabilir. Euro, dünyanın en güçlü para birimlerinden biridir.

Ukrayna ile diğer Avrupa ülkeleri ve dünyadaki büyük ekonomiler arasındaki ticaret. Üye olarak, doğrudan AB'nin ticaret anlaşmalarına girebilirler. Bu faktörler, ülke ekonomisinin Euro Bölgesi'ne de getirilmesi durumunda daha hızlı gelişebileceği anlamına geliyor. Ukrayna vatandaşları da vizeye ihtiyaç duymadan yaşayabilir, çalışabilir ve diğer AB ülkelerine seyahat edebilecektirler. Bu gelişme Avrupa Birliği'ndeki başka bir ülkede yurtdışında eğitim görebilecek öğrenci sayısını artıracaktır.

AB’ye Resmen aday olmak için müracaatta bulunmak, aslında atılması gereken bir ilk adım, ne var ki bu ilk adımın Ukrayna tarafından atılması o ülkenin hemen Avrupa Birliği'ne tam üye olacağı anlamına gelmiyor.  Çünkü Avrupa Birliği'ne tam üye olabilmek için Ukrayna’nın oldukça fazla kriterleri yerine getirmesi ve Avrupa Birliğinin yüksek standartlarına sahip olması şartı var. Bu bağlamda Kopenhag Kriterlerini kısaca hatırlatmakta fayda var.

“Kopenhag Kriterleri”, her aday ülkenin AB'ye katılma potansiyelini gözden geçirmek için yerine getirmesi gereken şartalar ve kurallardır.  AB’ye katılmak isteyen aday ülkeler siyaset, ekonomi ve yönetim alanlarında istikrar göstermelidir. Dolayısıyla bu bağlamda Kopenhag Kriterlerini açıklamakta fayda var.

Kopenhag Kriterleri nedir?

Kopenhag Kriterleri, aday ülkelerin Avrupa Birliği'nin bir parçası olabilmeleri için yerine getirmeleri gereken koşulları ifade ederler. Bu Kriterler 1993 yılında Kopenhag Avrupa Konseyi tarafından belirlenmiş ve daha sonra 1995 yılında Madrid Avrupa Konseyi tarafından güçlendirilmiştir. Kopenhag Kriterleri aynı zamanda Avrupa Konseyi tarafından 1993 yılında Danimarka, Kopenhag'da tanımlanan ve bir ülkenin Avrupa Birliği'ne katılmaya hak kazanıp kazanmadığını belirleyen kurallara atıfta bulunur.

Kopenhag Kriterlerinin Gereksinimleri Nelerdir? AB'ye üye olabilmek için sağlanması gereken ilk üç temel kriter şunlardır:

- Demokrasiyi, hukukun üstünlüğüne, insan haklarına ve azınlıklara saygı gösterilmesi ve azınlıkların korunmasını garanti eden kurumların istikrarı

- İşleyen bir piyasa ekonomisinin mevcudiyetinin yanı sıra, birlik içindeki rekabet baskısı ve piyasa güçleriyle başa çıkma kapasitesine sahip olmak.

- Siyasi, ekonomik ve parasal birliğin amaçlarına bağlılık da dahil olmak üzere üyeliğin yükümlülüklerini üstlenme yeteneği Belirlenen kriterlere dayalı olarak AB üyeliği, adayların demokratik kurumların istikrarına, insan haklarına, hukukun üstünlüğüne, azınlıkların korunmasına, işleyen bir piyasa ekonomisinin varlığına ve Birlik içindeki piyasa güçleri ve rekabet baskısı ile başa çıkma kapasitesine sahip olmalarını gerektirmektedir.

- Aday ülkelerin ekonomik, parasal ve siyasi birliğe uyumu da dahil olmak üzere üyelik yükümlülüklerini üstlenmeleri beklenmektedir.

Kopenhag kriterlerinin çoğu, son on yılda Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi ve Avrupa Parlamentosu'nun yasaları ve kararları yoluyla sınıflandırılmıştır. Ancak, kriterlerle ilgili ortak bir konu, üye devletler arasındaki hafif çelişkili yorumlardır. Üyelik Kriterleri Avrupa topluluğu, AB üyeliği için başvuran aday ülkelerin ilerlemesini her zaman izler.

Katılım öncesi temel araçlar, katılım kriterlerine uyma sürecinde olan devletlere yardım sunan Gündem 2000 tarafından uygulanmıştır. Düzenli Raporlar aracılığıyla, katılım süreciyle ilgilenen her ülke tarafından dikkate alınması gereken kilit öneme sahip Avrupa Komisyonu sorunları.

2000'de var olan devir öncesi programlardan bazıları ISPA, PHARE ve SAPARD'ı içeriyordu. PHARE, SAPARD ve ISPA programları tarafından dikkate alınmayan kurumsal yapılanma önlemlerini ve yatırım alanlarını finanse eden bir programı ifade eder. Ulaştırma ve çevresel altyapı projelerini finanse etmek ISPA'nın rolüdür. SAPARD, kırsal kalkınma ve tarıma fon sağlıyor.

• Avrupa Birliği üyelik kriterlerini tanımlamak için üç belge kullanılmaktadır.
• Bunlar şunları içerir:
• 1992 Maastricht Antlaşması'nın 49. Maddesi
• 1993 Avrupa Konseyi Kopenhag Bildirisi (siyasi, yasama ve ekonomik politikaları içerir)

Her aday ülke için özel koşulları kapsamak için çerçeve olarak 1993 yılında Kopenhag Kriterleri kabul edildiğinde AB her üye devletin kriterlere uymasını sağlayan herhangi bir mekanizma kurmamıştır. Ancak, şu anda yukarda kısaca belirtiğim bu kriterlere uyumu sağlamak için uygulamaya konulan düzenlemeler bulunmaktadır.

Bu, 2000 başlarında Wolfgang Schssel hükümetine 14 üye ülke tarafından uygulanan yaptırımın ardından gelmişti. Düzenlemeler daha sonra 2003 Şubat'ında Nice Antlaşması uyarınca yürürlüğe girdi. 1987 yılında Fas, AB'nin bir parçası olmak için başvuruda bulundu. Ancak Fas'ın bir Avrupa ülkesi olmaması ve bu nedenle gruba katılama başvurusu hemen reddedildi.

Üyeliğin coğrafi kriteri daha sonra AB'nin Kopenhag kriterlerini tanıttığı şekilde kutsallaştırılabilir. Avrupa dışındaki ülkeler, uygun üye olarak kabul edilmedikleri gerçeğine rağmen, AB ile entegrasyondan hala yararlanabilmektedirler. Üye devletler şu anda Avrupa dışı devletlerle ortaklık anlaşmaları yapmak için görüşmelerde bulunuyorlar. Ayrıca, Avrupa Komşuluk Politikasını (ENP) içeren üçüncü ülkelerle entegrasyonu geliştirmeye yönelik temel çerçeveler ortaya çıkmaktadır. Politika, başlangıçta AB'nin Kuzey Afrika ve Batı Asya ile ilişkisi için çerçeve sunan Barselona sürecinin yerini alacak. ENP, AB Bölgesi veya Batı Balkanlar tarafından benimsenen İstikrar ve Ortaklık Süreci ile aynı değildir. Rusya, farklı bir çerçeveye tabi olduğu için ENP kapsamına bağlı değildir. ENP, Akdeniz'in öngörülebilir geleceğinin bir çizimi olarak düşünülebilir.

Şartları yerine getirebilirse, AB’ye tam üye olabilmek için Ukrayna’nın büyük bir şansı var. Şu anda, Ukrayna'nın 3 alanda da reformu tamamlaması gerekip gerekmediği konusunda çok fazla tartışma var. Ukrayna'daki çatışmaya rağmen bu ülken siyasi istikrarını geliştirdi. Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky, son birkaç ayda dünyanın en popüler siyasi figürlerinden biri haline geldi. Onun popülaritesi ve Avrupa'nın bu çatışmada Ukrayna'ya verdiği destek, bu adaylığa yol açan kilit faktörlerdir.

Buna rağmen, AB üyeliğini kazanmak için Ukrayna’nın diğer alanlarda önemli bir gelişmesinin olması gerekiyor.

Ukrayna'nın ekonomik durumu tartışmasız şu anda en büyük engel. Rusya ile çatışmadan önce, Avrupa'nın en fakir ülkelerinden biriydi. 2017'de Ukrayna, kişi başına nominal GSYİH açısından Avrupa'nın en fakir ülkesiydi. COVID-19 salgını ülkedeki ekonomik duruma yardımcı olmadı.

Neyse ki Ukrayna için ekonomik durum son zamanlarda iyileşiyor. Ayrıca mevcut 27 Avrupa Birliği üyesinin tamamının kabulü meselesi var. Fransa, Almanya ve İtalya'ya güçlü destek verdiler ve halende bu destekleri sürüyor, ancak tüm AB üyeleri Ukrayna’nın adaylık müracaatından memnun değil. Avrupa için zor bir yol oldu ve Ukrayna için bu yol daha da zor. Bu zoru aşabilirlerse fırsatlar Avrupa’nın her zamankinden daha fazla birlikte hareket etmesini sağlar.

Ukrayna AB üyeliğini kazanırsa, muhtemelen çok uzun bir başvuru sürecinden sonra AB’ye kabul edilecektir. Son yıllarda, bölgedeki bazı ülkeler benzer bir kargaşa döneminden sonra AB'ye katılmayı başardılar. Ukrayna, Karadeniz ve Rusya sınırındaki konumu nedeniyle önemli bir üye olma potansiyeline sahiptir. Ayrıca gelecekte ekonomik ve siyasi istikrarını büyük ölçüde geliştirme şansına sahiptir.   

Ukrayna, Rusya ile olan sorunlarını çözecek ve savaşı sona erdirecek mi? Tüm bu soruların cevabını ise zaman gösterecek.  

6 Ekim 2022, Lüksemburg