Avrupa'nın soğuyan Çin rüyası

Avrupa'nın soğuyan Çin rüyası

Prof. Dr. Dr. Ümit Yazıcıoğlu

Almanya'nın %74'ü, İsveç'in %83'ü “Çin'den nefret ediyor”.

Yazın yoğun olduğu sezona giren Paris'in merkezindeki büyük mağazalarda Çincenin sesi pek duyulmuyor. Sadece birkaç yıl önce, Avrupa'nın lüks mağazaları ve lüks restoranları Çinli turistlerle dolup taştı. Girişimciler Çince öğrenmek için çırpındılar ve Çin'de şubeler açtılar. Çin ile ilgili seminerlere konu ne olursa olsun izleyiciler akın etti. Günümüzde ise bu Atmosfer artık değişiyor. Avrupa'da Çin'e yönelik coşku hızla sönüyor.

Çin, Avrupa için çok büyük bir pazar ve yatırım ortağı. 1975'te Çin ile diplomatik ilişkiler kurduğundan beri AB, çeşitli siyasi ve ekonomik alışveriş biçimlerini güçlendirdi. Özellikle en büyük ticaret ortağı olan Almanya, 'ticaret yoluyla değişim' ilkesi altında Çin ile pragmatik ilişkileri geliştirmeye çalışmıştır. Bununla birlikte, Kuşak ve Yol Girişimi de dahil olmak üzere Çin'in siyasi ve ekonomik genişlemesi Avrupa'da endişe yaratmaya başlıyor. AB'nin 2019'da yayınlanan Çin stratejisi raporu, Çin'i Avrupa'nın 'sistematik ve ekonomik rakibi' olarak görmeye başladı. Haziran ayındaki Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) zirvesinde bile Çin, 'sistematik bir meydan okuma' olarak tanımlandı. Covid-19 pandemi salgınının küresel olarak yayılması, ABD ile Çin arasındaki çatışmanın güçlenmesi, Avrupa'da Çin'e yönelik olumsuz algıları derinleştirdi.

Avrupa'nın Çin algısı geçen yıl ve bu yıl iki belirleyici darbe aldı. AB, Çin'in Sincan-Uygur bölgesindeki insan hakları sorunlarına işaret eden BM düzeyinde bir insan hakları kararını kabul ettiğinde, Çin, Avrupa Parlamentosu üyelerini, AB Konseyi Siyasi Güvenlik Komitesini ve Avrupalı ​​iş adamlarını kapsamlı yaptırımlar altına alarak benzeri görülmemiş bir diplomatik saldırı başlattı.  Hong Kong demokrasi meselesiyle iç içe geçen insan hakları meselelerinde Çin ile Avrupa arasında derin bir uçurumun açılmasını oluşturdu. Üstelik Çin, Ukrayna'da savaşın patlak vermesinden sonra Rusya'nın konumunu savunmaya başladığında, Avrupa ve Çin geri dönüşü olmayan Rubicon'u geçti.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile Devlet Başkanı Xi Jinping arasında 1 Nisan 2022'de gerçekleştirilen zirvede Avrupa, Ukrayna krizi ve Hong Kong'daki insan hakları meselelerine odaklanırken, Çin, AB'nin ABD'den bağımsız olduğunu ve mücadele ettiğini savundu. Çin ile iş birliği yapmak ve küresel büyümeye katkıda bulunmak için soyut bir mesajla yanıt verdi. İki taraf arasında teması kesilen tartışma 'sağırlar diyaloğuna dönüştü. Tayvan meselesi de Çin ve AB'yi ikiye böldü. Çin'in güçlü muhalefetine rağmen, bir dizi Avrupalı ​​siyaset ve iş adamı Tayvan'ı ziyaret etti ve ABD Meclis Başkanı Nancy Pelosi'nin Tayvan'a ziyaretine olumlu bir tavır gösterdiler. Yarı iletkenler gibi yüksek teknoloji endüstrilerinin tedarik zincirinde Avrupa ve Tayvan arasındaki iş birliği de vurgulandı. Tayvan'ı diplomatik olarak tanıyan Litvanya'ya yanıt olarak Çin, tam kapsamlı yaptırımlar ve ilişkilerin kesilmesini ilan etti, ancak bundan sonra Avrupa'da fırtına oldukça şiddetlendi.

Çin ile Avrupa arasındaki değerler çatışması, ikili ilişkilerin bozulmasının ana nedenidir. Çok kutuplu bir dünya düzeninde lider konumunu güçlendirmenin peşinde olan Çin, insan hakları ve demokrasi gibi Avrupa değerlerinden gelen kısıtlamalara direnerek, vatanseverliğe dayalı saldırgan bir 'savaş diplomasisi' yürütüyor. Bu aynı zamanda, dış baskı üzerindeki çatışmaları büyütme ve Başkan Xi Jinping'in yapılması planlanan Çin Komünist Partisinin 'Sıfır Korona' politikası kapsamında insandan insana alışverişin askıya alınması ve durgun yatırım, Avrupa'nın Çin'e yönelik beklentilerini daha da düşürüyor. Avrupa'nın Çin ile olan ticaret açığı artmaya devam ederken, Çin liderliğindeki orta, doğu ve güney Avrupa'yı kapsayan bir ekonomik iş birliği örgütü olan '16+1' sistemi de çöküyor. Avrupa'daki 'Çin rüyası' soğumaya başladı.

Avrupa ve Güney Kore'nin Çin endişeleri arasında ise benzerlikler var. Çin, her iki tarafı da kendisini ABD'den farklılaştıran daha bağımsız bir bakış açısıyla Çin ile ekonomik iş birliğini sürdürmeye çağırıyor. Avrupa ve Kore, müttefikleri ABD ile iş birliğine öncelik verirken ve küresel tedarik zincirinin yeniden yapılandırılmasına katılırken, Çin'in bir pazar olarak barışa ve Kore Yarımadası'nda barışa olan ihtiyacını göz ardı edemezler. Referandum durumu, sonsuz ikilemler yaratır ve ikili çok taraflı düzeyde çözümler için kafa kafaya getirebilir. Hint-Pasifik Stratejisi aracılığıyla, Avrupa ve dört Asya-Pasifik ülkesiyle (Güney Kore, Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda) siyasi ve ekonomik ortak payda da büyüyor.

Avrupa diplomasisinin güçlendirilmesi, Güney Kore'nin Çin meselesini ele almasında daha önemli hale geldi. Kore Yarımadası'nda barışın tesisi için desteğin yanı sıra, Çin ile ilgili gündemlerin ele alınmasında siyasi ve ekonomik olarak AB'ye ve belli başlı Avrupa ülkelerine ayak uydurmak ve kaçınılmaz seçimlerin maliyetini düşürmek gerekiyor. AB özel delegasyonunun ziyareti ve başkanın NATO zirvesine katılımı, Avrupa diplomasisi için eşi benzeri görülmemiş derecede yararlı fırsatlar oldu, ancak ivmeyi yeniden canlandırmak için daha yakın takip tedbirleri gerekiyor. Kore diplomasisinin değerlerinin, ilkelerinin ve ittifak yapısının Avrupa ile iş birliği içinde yeniden düzenlenmesi birçok referans noktasına sahiptir. Özellikle Avrupa diplomatik diline dikkat etmek gerekiyor. Avrupa, uluslararası normların, hukukun üstünlüğünün ve insan haklarının önemine ilişkin açık ilkeleri koruyor, ancak Hint-Pasifik stratejisi de dahil olmak üzere büyük jeopolitik gündemlerde Çin'e açıkça atıfta bulunmadan müdahale ve diyaloga yer bırakan diplomatik retoriği kullandı. Uzun süredir devam eden bir denge ve sağduyu duygusu, hala Avrupa diplomasisinin erdemleridir.

Bununla birlikte, Avrupa'nın Çin'e yönelik diplomasisi, karakterini değiştirmeye başladı. Çin Rüyası yeni bir gerçekle karşı karşıya. Uluslararası siyasi oluşumlar arasındaki iş birliği ve çevrelemenin merkezi ağırlığı değişmeye başladı. Hem görünür ve hem de görünmez diplomasi yürütmenin zorluğu arttı. Uluslararası düzenin büyük akımlarının değiştiği çalkantılı bir zamanda, endişeleri ve değerleri paylaşan daha sağlam bir filoya ait olmak avantajlıdır. Güney Kore'nin Avrupa da dahil olmak üzere pan-müttefik diplomasiye ihtiyacı olmasının nedeni budur.

Çin, kendisini büyük bir küresel oyuncu olarak tesis etmede çoğunlukla diğer ülkelerin liderliğini izlese de, özellikle yeni ortaya çıkan hukuk alanlarında, kural koyma üzerinde daha büyük bir etki yaratması muhtemeldir. Çin'in artan etkisiyle ilgili zorlukların ele alınması, yeni angajman kurallarının yanı sıra gerçeklere dayalı analiz ve teknik tartışma gerektirecektir. Çin, küresel yasal uygulamaları öğrenmek, taklit etmek ve benimsemek için büyük çaba sarf etti. Avrupalı ​​ve ABD'li politika yapıcılar, Çin'in eylemleri ve emelleri hakkında eşit derecede doğru bir anlayış geliştirmelidir.

Çin'i iradesini dünyanın geri kalanına empoze etmeye çalışan irrasyonel bir ajitatör olarak resmetmek, halk desteğini körüklemenin kolay bir yoludur. Ancak "gizli polis karakolları" hakkındaki sansasyonel haberler, kurallara dayalı bir uluslararası düzenin sürdürülmesine katkıda bulunmuyor. Aslında, bu basit anlatı, Çin'i ve kanunları kendi ulusal çıkarlarını desteklemek için kullanmaya yönelik sofistike ve stratejik çabalarının ortaya çıkardığı zorlukları büyük ölçüde hafife alıyor.

27 Kasım 2022, Lüksemburg