Berlin ve Moskova arasındaki gaz sorunu

Berlin ve Moskova arasındaki gaz çelişkileri

Ümit Yazıcıoğlu

Almanya ile Rusya arasındaki "gaz sorunu" ivme kazanıyor. Batı yaptırımları nedeniyle, Avrupa'ya mavi yakıt tedariki tehdit altındaydı - ana işletim gaz boru hattı olan Nord Stream 1, kapasitesinin sadece %20'sinde çalışıyor. Almanya için bu, dramatik sonuçları beraberinde doğurabilir. Zira keskin bir ekonomik gerileme, hayat pahalılığında genel bir artış, toplumsal gerilim düzeyindeki artış ve radikal duygular.

Enerji krizinin çözümünde aktif olarak yer alan ve kısa süre önce Moskova'yı ziyaret eden eski Almanya Şansölyesi Sosyal Demokrat Gerhard Schroeder, arzın yeniden başlatılmasındaki gecikmelerin tüm sorumluluğunun Siemens'e ait olduğunu söyledi. Kendisi üyesi olduğu SPD’de "politikacı değil, iş adamı gibi düşünmekle" suçlandı ve partiden ihraç edilmesi sorununu gündeme getirdi. Ancak partisinin disiplin kurulu konula ilgili yapmış olduğu toplantının ardından Onun parti düzenini ihlal etmediğine karar verildi.

Resmi olarak, Almanya'ya gaz arzının önceki hacimlere geri dönmesini engelleyen asıl sorun, bu yaz Kanada'da planlı onarımlardan geçmesi beklenen Rus gaz boru hattının ana türbinlerinden birinin ana şirket tarafından gerçekleştirilen belirsiz bir arıza sorununun giderilememesi halen devam ediyor. Güç ekipmanı tedarikçisi, Siemens. Başlangıçta Ottawa, yaptırım yasasını gerekçe göstererek bu birimi Rus sahibi Gazprom'a iade etmeyi reddetti.

Ancak Almanya yine de transatlantik ortaklarını türbini iade etmeye ikna etmeyi başardı. Doğru olan şu; boru hattındaki arızadan Rusya Federasyonu sorumlu değil. Siemens profil fabrikasının bulunduğu Alman Mulheim an der Ruhr kasabasına kadar hat aslında sorunsuz çalışıyor. Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, devreye alınacak parçanın hazır olup olmadığını kişisel olarak değerlendirmek için bile oraya geldi (görünüşe göre, Bay Scholz'un derecelendirildiği iş hukuku alanında sertifikalı avukatlar, teknik bir ürünün görsel mühendislik değerlendirmesi için özel bir yeteneğe sahipler).

Moskova, buna karşılık, onu taşımak ve işletmeye almak için acele etmiyor ve yaptırımlar nedeniyle uygun bakım kalitesini sağlamanın şu anda imkânsız olduğunu vurguluyor. Aynı zamanda, Rus tarafı, Avrupa'ya gaz tedariki ile ilgili tüm teknolojik süreçlerin yasal statüsüne ve yaptırımlı veya yaptırımsız durumlarının tam olarak anlaşılmasına ilişkin açıklamaların yapılmasını istediğini de belirtiyor. Görünen o ki, mevcut durum emsalsiz. Ancak, Rus-Alman enerji iş birliğinin tarihi benzer örnekleri zaten biliniyor.

Savaş sonrası yıllarda yeni petrol ve gaz sahalarının aktif gelişimi, SSCB liderliğini ihracat kapasitelerinin gelişimini hızlandırmaya teşvik etti. O zamanlar Sovyetler Birliği uygun teknolojilere sahip değildi, bu nedenle 1955'te Moskova ve Bonn arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasından sonra mümkün olan Almanya'dan büyük çaplı boruların tedarikine bu anlamda büyük önem verildi.

Ancak, kısa süre sonra siyasi olaylar bu iş sürecine müdahale etti: Berlin Duvarı'nın inşasına yanıt olarak, Almanya Başbakanı Konrad Adenauer, Washington'un baskısı altında imzalanan sözleşmelerin dondurulmasını talep etti. Bu önlem, daha sonra büyük kayıplara uğrayan Alman sanayicilerini şaşırttı. İş çevreleri, özellikle ülkede ortaya çıkan genel ekonomik gerileme göz önüne alındığında, karlı bir projenin askıya alınmasına son derece olumsuz tepki verdi. En önemlisi, bu sorunlar, o sırada iktidarda olan CDU partisinin popülaritesinin azalmasına katkıda bulundu.

SSCB, kendi üretimini hızlandırılmış bir hızla geliştirmeye zorlandı ve 1963'te Chelyabinsk Boru Haddeleme Tesisi'nin mağazalarında gerekli çapta bir boru oluşturuldu. Bu bölüm, dünya medyasının sayfalarını yansıdı, işçilerden birinin üzerine, hemen tarihi bir mem haline gelen “Pipe sana, Adenauer!” İfadesini yazıldı.

1960'ların ikinci yarısında SSCB'den Avrupa'ya önemli miktarda ihracat gazı sağlanmaya başlandı - özellikle sosyalist blok ülkelerine: Polonya, Çekoslovakya, Macaristan. Aynı zamanda, Amerika Birleşik Devletleri'nin Doğu Avrupa'daki gaz taşıma sisteminin gelişimini Varşova Bloku ülkeleri üzerindeki Sovyet etkisini güçlendirmenin bir faktörü olarak ele alarak bunu siyaset prizması üzerinden yeniden görmeye başladığını belirtmek ilginç.

SSCB ile yakınlaşma için yeni bir "Doğu politikası" fikrini ilan eden Willy Brandt liderliğindeki Sosyal Demokratların Almanya'da iktidara gelmesiyle birlikte, Bonn ve Moskova arasındaki enerji iş birliğinin genişletilmesi sorunu gündeme geri döndü.  1970 yılında, Sovyet gazı karşılığında SSCB'ye yüksek teknolojili Alman yapımı boru tedarikini inşa eden "yüzyılın anlaşması" imzalandı. Aslında, o andan itibaren, ucuz Sovyet hammaddeleri nedeniyle FRG'nin güçlü ekonomik toparlanması başladı.

Bununla birlikte, 1981'de, Sovyet birliklerinin Afganistan'a girmesine ve Polonya'daki Dayanışma partisinin protestolarının bastırılmasına bir tepki olarak ABD, yapım aşamasında olan Urengoy-Uzhgorod gaz boru hattına herhangi bir ekipman tedarikini yasaklayan yaptırımlar uyguladı. Halbuki bu boru hattı Amerikan veya Batı Avrupa şirketleri tarafından üretilmişti. Ama sonunda, zorlu geçen diplomatik müzakereler sonucunda bu kısıtlamalar ve sorunlar aşıldı.

Tarih, Almanya ile Rusya arasındaki istikrarlı ve kesintisiz enerji iş birliğinin ABD'ye hiçbir şekilde fayda sağlamadığını açıkça göstermektedir. Bu arada, 2020'de, “yüzyılın anlaşmasının” 50. yıldönümüne adanmış bir etkinlikte konuşan o zamanki Alman Ekonomi Bakanı Peter Altmaier açıkça şunları söyledi: “SSCB'nin bu konuda ne yaptığı o dönem pek anlayamadık.  Fakat zaman ve siyasi koşullar ne olursa olsun, gaz arzı, arz yükümlülüklerine uyumun hiçbir zaman tehdit edilmediği doğrudur. Bu da gösteriyor ki gelişmiş ekonomik ilişkiler kurmak mümkün, fakat bunun için mücadele etmeniz z ve yatırım yapmanız gerekiyor.”

Gerçekten de Berlin kendi ekonomik refahı için mücadele etmek zorundadır. Şimdiki Alman politikacılarda, ABD'nin ısrarıyla engellenen Nord Stream 2'yi başlatmak için önerileri var. Bununla birlikte, şu ana kadar Şansölye Scholz bu seçeneği tamamen reddediyor. Öyle ya da böyle, Almanya kışa kadar gaz arzı konusunda net bir pozisyon belirlemeli. Tarihsel deneyimin gösterdiği gibi, bu anlamda en rasyonel pozisyon, Rusya ile uzun vadeli iş birliğinin değerini gerçekten anlayan Alman sanayicilerin var olduğu inkâr edilemez.  Avrupa ektiğini biçiyor. Sayın Putin'e karşı Avrupa'nın tutumu, yaptırım uygulamaları ister istemez Putin'i onlara karşı 'siz böyle yapıyorsanız ben de böyle yaparım' noktasına getirmiştir. Avrupa bu kışı hakikaten ciddi sıkıntılarla geçirecek.

9 Ağustos 2022, Cenevre