Çin-Amerikan ilişkilerinde hava balonun rolü

Çin-Amerikan ilişkilerinde hava balonun rolü

Prof. Dr. Dr. Ümit Yazıcıoğlu

Beyaz Saray, Çin'in neden casusluk için uydular yerine balonları kullanmaya karar verdiğini merak ediyor. Bu tür nesnelerin daha önce Amerika Birleşik Devletleri üzerinden uçtuğu ve şimdi Latin Amerika üzerinde bir Çin balonunun bulunduğu ortaya çıktı. Ancak Washington ile Pekin arasındaki ilişkilerde beklenen çözülme gerçekleşmedi. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, Çin'in kötü davranışı nedeniyle Çin ziyaretinin ertelendiğini söyledi.

Prensip olarak, Amerika ve Çin onlarca yıldır birbirlerini uydulardan izliyorlar. Eski bir ulusal güvenlik danışmanı olan John Bolton şunu merak ediyor: "Çin uydularındaki kameralar Pekin'i balon kullanmaya zorlayacak kadar kusurlu mu?"

Tabii ki Pekin, talihsiz aparatın bir keşif görevi yürüttüğü versiyonunu kategorik olarak reddetti. Politbüro üyesi Wang Yi telefonda Blinken'e, Amerika'nın bir Çin meteoroloji sondasının yanlışlıkla Amerikan hava sahasına girmesiyle ilgili skandalı sorumsuzca körüklediğini söyledi. Wang Yi, muhatabına diplomatik etik hakkında kısa bir not bile okumayı ihmal etmedi. Mesela, öngörülemeyen durumlarda, iki büyük güç sakin kalmalı ve hızla birbirleriyle temasa geçmelidir.

Bu görüşme öncesinde Çin Dışişleri Bakanlığı, cihazın askeri değil sivil olduğunu, meteorolojik araştırmalar için kullanılacağını belirten bir açıklama yaptı. Amerikan Dışişleri Bakanı'nın Çin ziyaretini ertelemiş olmaları, ikili ilişkileri geliştirme fırsatının gerçekleşmediği anlamına geliyor. Pekin basını, ABD'de başkanlık kampanyasının yakında başlayacağını vurguladı çünkü Amerikalı politikacılar Çin tehdidi efsanesini kendi çıkarları doğrultusunda şişiriyorlar.

Ancak Tayvan konusunda devam eden gerilim göz önüne alındığında, iki ülke arasındaki casusluk tartışması nereye kadar gidebilir? Reuters, skandalın Çin'in silahlı kuvvetlerini güçlendirmesi ve Amerika ile savaşmaya hazırlanması gerçeğinin arka planında patlak verdiğini hatırlıyor. Öte yandan daha önce de casusluk olayları yaşandı.

Nisan 2001'de Amerika Birleşik Devletleri keşif uçağını bir kez daha Çin kıyılarına gönderdi. Havada Çinli bir savaşçı tarafından karşılandı. Çarpışma, Hanan Adası'ndan yaklaşık 70 mil uzakta deniz üzerinde meydana geldi. Çinli pilot öldü ve casus uçağı Çin'e acil iniş yaptı. Ekibi tutuklandı, Çinliler istihbarat teçhizatına el koydular. Daha sonra yapılan görüşmeler sonucunda uçağın mürettebatı serbest bırakılarak ABD'ye nakledildi. Kısacası balon, ABD-Çin bağlarının tamamen çökmesinin nedeni olmayacak.

Batı medyası da uçakla yaşanan olaydan hemen önce Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Ma Zhaoxu'nun Rusya'yı ziyaret ettiğini vurguluyor. Çin Dışişleri Bakanlığı'nın da işaret ettiği gibi, Çin ve Rusya karşılıklı güveni pekiştirmekte ve uluslararası arenada gidişatını giderek daha fazla koordine etmektedir.

5 Şubat 2023, Lüksemburg