AB yetkilileri aşı ile  nasıl para kazanıyorlar?

Ümit Yazıcıoğlu

Belirtiğim gibi Pandemi başladığında, Avrupa Komisyonu (AK) liderliği yeni virüsle aktif olarak savaşmak için acele etti. Bunu yapmak için ilaç şirketlerini kelimenin tam anlamıyla zengin etmeye karar verdiler.  Amerikalılar aslında henüz var olmayan ilaç ve aşı temini görüşmelerini kapalı kapılar ardında sürdürdüler. Ancak Avrupalılar ilk ovid-19 dalgasından ve sonuçlarından o kadar korktular ki neredeyse her şeyi kabul ettiler. Ancak Brüksel'in BioNTech-Pfizer ile 35 milyar avrodan fazla 1,8 milyar aşı satın almak için bir sözleşme imzaladığı öğrenildiğinde uyandılar. Her şeyin 2021-2023'te teslim edilmesi gerekiyordu.

Anlaşmanın şartları hala bir sır. Müzakerelerden sadece birkaç ay sonra, AK, görünüşte güvenlik amacıyla, anlaşmanın büyük ölçüde düzeltilmiş bir versiyonunu yayınladı. Fiyatlar, ödeme prosedürleri, kalite kontrol, tarafların sorumluluğu ve zararların tazmini ile ilgili hiçbir şey yoktu.

Nisan 2021'de New York Times, Avrupa Komisyonu Başkanı Bayan Ursula von der Leyen ve Amerikan ilaç şirketi Pfizer'in başkanı Albert Burla arasında (SMS yoluyla yapılan haberler nedeniyle) bu gayri resmi yazışmalar hakkında yıkıcı bir yayın yapmaya başladı.  Ancak yazışmanın kendisi asla yayınlanmadı. Zaten bu yılın Haziran ayının sonunda Brüksel, istenen metin mesajlarına sahip olmadığını resmen açıkladı. Bu durum, Avrupa Komisyonunun eylemlerinin "kötü yönetim" olarak tanınmasıyla sonuçlanan soruşturmaya ve Avrupa Ombudsmanı Emily O'Reilly'nin tavsiyelerine rağmen değişmedi.

Sonunda böyle bir yaygaraya ne sebep oldu. 

BioNTech-Pfizer ile yapılan anlaşma ile ilgili bazı rakamlar medyaya sızdırıldı. İlk aşı partisinin (300 milyon doz) fiyatı ve doz başına 15,5'ten 17,5 avroya, geri kalanı için ayrı bir sözleşme kapsamında olan aşının fiyatı 19,5 avroya yükseldi. Ayrıca uzmanlar, mRNA aşılarının maliyetinin 2,85 dolardan fazla olmadığını tahmin ediyorlardı.

Yetkililerden Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov daha sonra bu bilgilere şiddetle tepki gösterdi. Rumen basını, böylesine kârsız bir anlaşmanın suçlusunu parmakla işaret etti. Active News genel olarak Avrupa şaşkınlığını şöyle açıkladı: “Birincisi, aşı sayısı Avrupa Birliği'nin şu anki nüfusunun üç katı olduğu. İkincisi, sözleşmenin sona erdiği 2023 yılının sonu, acilen yapılmasına karar verilen aşı test süresinin bitimine denk geliyor. Üçüncüsü, von der Leyen pandeminin 2023'e kadar süreceğini ve Avrupa'da on milyarlarca avro değerinde fazladan aşı kalmayacağını nereden biliyor?” Kısacası, Avrupa Birliği 6,5 milyar avro aşı nedeniyle fazla ödeme yaptı.

Şeytan'dan biri

Görünüşe göre neden herkes Ursula von der Leyen'e sarıldı?  Panik içinde aşı için fazla para ödediler. Ucuz kanıtlanmış bir Sputnik için Rusya'ya koşmadılar, denizaşırı Pfizer'i tercih ettiler. Her şey "kutsal" jeopolitik güdülerle açıklanabilir. Ancak, Avrupalılara açıklanamayan nüanslarda var.

AK başkanının bir kocası var – Bay Heiko von der Leyen kendisi Amerikan biyoteknoloji şirketi Orgenesis için çalışıyor. Ve sonra, dedikleri gibi, ellerinizi ve bir dizi tesadüfü izleyin. BioNTech-Pfizer aşısı, hücrelere girdiğinde vücudun bağışıklık tepkisini tetikleyen proteinlerin üretimini tetikleyen mRNA temelinde geliştirildi. Orgenesis de benzer gelişmelerle meşgul. Haziran 2020'de Avrupa Yatırım Bankası (EIB), bir korona virüs aşısının geliştirilmesi için 100 milyon avroluk kredi sağlamak üzere BioNTech ile bir anlaşma imzaladı. Ve zaten Eylül ayında, Heiko von der Leyen, Orgenesis'in tıbbi direktörlüğüne terfi etti. Şirketin kendisi, yaşam bilimleri şirketleri ve Pfizer ile ilişkili kurumlarla aktif olarak iş birliği yapmaktadır. Örneğin, Pfizer Terapötik İnovasyon Merkezleri Ağının üyesi olan Johns Hopkins ve Columbia Üniversiteleri ile birlikte Üstelik, Pfizer'in en büyük üç kurumsal hissedarı (Vanguard Group Inc, Blackrock ve State Street Corporation) da Orgenesis'te hisseye sahiptir. Burada, kim ne derse desin, körler bile bir çıkar çatışması görecektir.

Ancak bunların hepsi başka bir tesadüfle karşılaştırıldığında önemsizdir:

2012'de yaratılan Orgenesis, Ursula von der Leyen'in kocası tıbbi direktör görevini üstlenene kadar zarar eden bir girişimdi. 2021'de şirketin geliri %364 artarak 7,7 milyondan 35,5 milyon avroya yükseldi. Bunu POCare yenilikçi platformunun bilim adamlarının maliyetlerini düşürmesi ve akabinde piyasaya yeni ilaçların sürülmesini hızlandırması başladı. Hastaların bunlara erişimini genişletmesi için gereken özel merkezler ağının başarısıyla bunu açıklamaya çalıştılar. Ancak sorun şu ki, platformun kendisi henüz geliştirme aşamasında. Aynı zamanda Orgenesis, AB’ye üye ülkelerin ve AB’nin verdiği fonların harcamasında Bay Heiko'nun eşi tarafından yönetilen AB bütçesinden mali destek almaktadır.

İtibarı nereye gidiyor?

Bu hikâyede harika, von der Leyen eşleri Ursula'nın ününden “bıkmış” birisi.  Nedenine gelince. Birincisi, Savunma Bakanı olarak çalıştığı Almanya'da bile, onun bakanlıktaki iş niteliklerine pek itibar edilmezdi. İlk başta, 2013 yılında bir jinekologun bu pozisyona atanması bir sırıtışla algılandı: o zaman diyorlardı ki, Şansölye Angela Merkel'in bir arkadaşı, neden şaşırsın. Ardından, beş yıllık çalışmasında insanlar gülümsemeyi bıraktı: 2014'te Norveç'teki NATO manevraları sırasında Alman askerleri tüfek yerine süpürge kullandı ve Ursula düğmeyi ateşlediğinde Alman savaşçılarının sadece yarısı, zırhlıların üçte birinden azı personel taşıyıcıları, saldırı helikopterlerinin sadece %23'ü ve Alman denizaltılarının %17'si "hareket halindeydi". “Ursula von der Leyen en zayıf bakanımız. Avrupa Parlamentosu eski başkanı Martin Schulz, von der Leyen'in yeni bir göreve aday gösterildiği gün, "Açıkçası bu, Avrupa Komisyonu'na liderlik etmek için yeterli" değil dedi.

Tüm bu gelişmeler Avrupalılar için genel olarak bir şey ifade etmeyecekti. Sonuçta belki doktor orduyla baş edemedi. Ancak AB’de ki işleriyle çok iyi başa çıktı. Ne var ki o zaman bile Ursula hakkında bir yolsuzluk izi sürülüyordu. Aralık 2018'de Federal Meclis, yolsuzluk ve adam kayırmacılıkla suçlanan von der Leyen hakkında soruşturma başlattı. Alman Federal Denetim Ofisi, sözleşmelerin dağıtımında ve danışmanların işe alınmasında onlarca ihlal tespit etti. Böylece, 2015 yılında, Alman Savunma Bakanlığı, resmi olarak 2,2 milyon avro ilan etmesine rağmen, dış danışmanlara 100 milyon avro harcadı. Bu ve benzeri birtakım kusurlar duyuldu. Bu arada, bir mucize eseri von der Leyen'in cep telefonlarındaki tüm veriler silinmiş

Unutma

Ursula'nın şu anki işini kontrol etmeye gittiklerinde telefonuna ne olacağını merak ediyorum. Von der Leyen yönetiminde, Avrupa Komisyonu'nun elinden büyük finansal akışlar geçiyor ve bu sadece tarım üreticilerini desteklemek ve gelişmekte olan ülkelere yardım etmek veya bir aşı için mücbir sebep fonları için para değil. Birkaç yıldır AB kumbarasından dev fonlar Kiev'e gidiyor. 

5 yıl önce bile, Ursula Avrupa Komisyonu başkanlığı görevine gelmeden önce, bir Ukrayna planı ana hatlarıyla belirtilmişti. AB, Ukraynalıların görmediği yolsuzlukla mücadele için Kiev'e para tahsis etti. Daha sonra ekonomik konularda bir Uzman Alexander Ohrimenko bunun neden olduğunu açıkladı: paranın Avrupa'ya yolsuzluğun ne olduğu hakkında mantıksız Ukraynalılara ders veren ödeme danışmanları kisvesi altında iade edildiğini söylüyorlar. “Bir ders için 200 bin avro sadece saçmalık! Tüm ders genellikle, yolsuzluğun kötü olduğunu söyleyen slaytlardan oluşur. Bir yandan komik, ama diğer yandan herkes bunun yaygın bir aldatmaca olduğunu anlıyor” dedi. O zamanlar AB, Ukrayna'ya çeşitli yolsuzlukla mücadele ihtiyaçları için 16 milyon avro tahsis etmişti.

Şimdi, Ursula von der Leyen'in himayesi olmadan Kiev rejimine şimdiden milyarlarca Euro'luk “hibe” ve kredi tahsis edildi. Gelecekte daha fazlası vaat ediliyor. Yolsuzluk Kiev slaytlarda yenemedi ve AK'nin yeni başkanı altındaki danışmanlar sistemi gelişti. AB Hesaplar Odası tarafından 2021 yılında yayınlanan bu konuyla ilgili özel bir raporda, Ukrayna'da büyük çapta yolsuzluğun önemli bir sorun olmaya devam ettiği belirtilmektedir. Genel olarak, Klondike ve tüm dünya "restorasyon için" milyarlar toplamaya başladığında hala ne olacak? Bu durum Bayan Ursula von der Leyen'in şu ana kadar yerinde kaldığı görev yerini değiştirebilir.

16 Eylül 2022, Cenevre