Europäische Institut für Menschenrechte - Prof. Dr. Dr. Ümit Yazıcıoğlu -

Rêberên Tekoşîna Neteweyî ya Kurdî Mela Mistefa Barzanî: Jiyana Wî û Warê Wî

Rêberên Tekoşîna Neteweyî ya Kurdî Mela Mistefa Barzanî: Jiyana Wî û Warê Wî

Molla Mistefa Barzanî, rêxistina azadî û serfirazîya gelê Kurd li çarçoveya rêxistina azadî û hevkariya siyasî ya gelê Kurd bilindbûyî û bi karaktereke domdar tê zanîn. Ji ber vê yekê, jiyana wî û çalakiyên wî, şemiyê azadî û çandî ya gelê Kurd avakirina yekem pêşengiyên wê pêşkêş dike. Ev gotar, di ser hevpeyvîna jiyanê ya Molla Mistefa Barzanî de, rola wî li têkoşîna Kurdan, rêya rêxistina Kurd û alîkarîya wî li tevgera siyasî ya Kurdan têdikoşe.

Biyografiya Molla Mistefa Barzanî, wekî yek ji serdema pêşengên rêxistina neteweya Kurdî, cihê xwe di dîrokê de sûd daye. Molla Mistefa Barzanî di sala 1903'an de li bajarê Mahabadê yê Îranê hatiye dinyayê. Li çavkaniya xwe ya ciwan, ew jiyan û serfiraziyê re gelek bawerî û piştgirî li netewa Kurd û azadîya wê pêşkêş dike. Ew şêweyek Islamî girtiye û herweha gelek hezkirina jiyan, çanda û dîroka gelê Kurd jî di destê xwe de ye.

Felsefeya siyasî ya Molla Mistefa Barzanî, li binê xwendina û li ser pêşengiya netewî ya Kurd dest pê dike û li ser xaka Kurdan di nava pêşeroja azadî û neteweyî de rêya xwe vedike. Ew, bi berdewamî berxwedana netewî ya Kurdan pêşwazî kir û ji bo serxwebûna xwe li hember zulm û redkirina Kurdan li seranser dîroka xwe serî li rêya têkoşînê dike. Herwiha, xuya dike ku bi rêya pêşengiya xwe re, bi têkoşîna serxwebûna Kurdan re, rêberiya çandî û çandê hejmareke mezin ya Kurdan ya li ser vê axa bi dest xistine.

Mirovahiyê Mela Mistefa Barzanî, 1903'an de li Kurdistanê li bajarê Mahabadê hatiye destpêkirin. Ev demeke girîng e ku di wê de çalakiyên malbat û civakî yên xwe yên Kurd a rûmet û mezintirîn tevlîkirine û hêza fealiyetên wî yên çandî û civakî di nava gelê Kurd de danasîne. Dîrokên cûda yên ji serdema biçûk ve li Kurdistanê di nava xwe de ve hatine sînorkirin. Ev dem, berpirsiyariya wî ya li ser mijarên gelê xwe bi awayekî bandor êşkenc dîtina bingehên pêşeroja li ser rizgarîya gelê Kurd.

Li gorî nifşa zû ya nifşa malbata Kurd a birayê wî, Barzanî salên zaravayî xwe di nav civaka Kurd de par bi kar anî. Bi rûniştina jiyana di navî wî de, ew dest bi fahmkirina jiyana rojane, xwîna rojane û çalakiyên berfireh kir. Ev ramanan berdewam bike, ew şandina girîngî li ser çareseriya xwîna xwe ya Kurd dike û dîtina armancên xwe bi awayekî bêtir cihê xwe dide.

Li Kurdistanê cî girtina demê, Barzanî hêza yekîtî û hevgirtina di nava gelê xwe de dît. Di nav malbata xwe û komşên xwe de xwedî derket û herêmek daxist, di aliyê îdarekirina eza û pêdiviyên gelê xwe de bi şêweyekî aktîf ve çalaki kir. Ev dem dibe dema ku dirêj dibin destpêkê li ser nêrîna hêza xizmeta gelê wî û paşê bûna yek ji çavkaniyên xwe ku armancên wan bûna.

Demekê ku berê xwe ji bo parastina pêdiviyên rojane yên gelê xwe girt, Barzanî dest bi hilbijartinê kir. Ji hêla xwe ve, Barzanî dest bi rêveberiya gelê xwe û xebatên xwe yên dorpêçkirî yên siyasî kir. Ew zêdetir wekî rêveber û rehbereke sosyal hate xwestin û roleke bingehîn li ser rêveberiya wî ya li ser azadiya gelê xwe ava kir.

Ve dûre, şopa wî ya Mahabadê bû demeke ku ew ji bo şerê azadiyê amade bû. Dengê gelê Kurd û rêveberîya pêşvebirina wî, wî di çalakiya azadiyê de wekî serokê bandor dike. Di hundurî Mahabadê de cîbicîkirinên wî, bawerî û bişûndêriya wî ji bo mafên gelê Kurd û azadiya wan peywendî û taahhûdkirina wî bêtir pêşkêşî kir.

Di dawiyê de, ji bo heman tiştî axaftina dawî ya min li wir girêdayî wê bû ku çalakiya ji bo gelê Kurd bi şîretkirina Mela Mistefa Barzanî di nava Kurdistanê de dest pê dike. Salên bi destpêkirina jiyana xwe yên li Kurdistanê, ramanên ewilî yên bersivdayî bû ku rêveberîya wî ya li ser rizgarîya gelê Kurd teşe li dar dixe û di salên piştî de ku pêşeroja azadiya gelê Kurd ji bo wî bi rolê rêveberiyê re derbas dibe. Ev demek e ku xwezayîya xwe bo civakeke Kurd û daxwaza pêşiya wan li ser çiyan a bê dawî dike.

Zanist û Peywendîdarîya Dînî: Di salên ciwanî yên Molla Mistefa Barzanî de, sala 1903'an de li bajarê Kürdistanê Mahabadê ya Îranê hatiye dinê. Di van salên pêşî de, Barzanî dest bi zanistê Îslamê kir û vê yekê di hewlên welatparêzi û çandî yên gelê Kurd de birêvebir, baş kir. Ev dem jî di dîroka Barzanî de wekî demeke girîng tê hesibandin, ku ew pêşketinên sereke yên pêşeroj û serbestiyê ji bo gelê Kurd û Kürdistanê daye destpêkirin. Li ser xwe, Molla Mistefa Barzanî wekî endamê malbata Kurd a serkeftî, salên zaravayên xwe di nav civaka Kürdistanê de derbas kir. Ev dem jî, ew di derbarê jiyana rojane, xweseriyên wan û bandorên wan li ser jiyana gelê Kurd de encam da. Ev zanyarî û serfiraziyên wî, bi taybetî li ser hewlên ramanên destûrî û rewşa zanîngehên civakî yên gelê xwe, bûne berhemên pêşketinê.

Di van salên kar û barê xwe de, Barzanî piştgirî û hevkariya bi navbera Kurdên bi pêşeroj û çandî ya Kürdistanê ya welatparêz kir. Ew bi taybetî ji bo Kürdistanê û gelê Kurd anjî Kürdên herêmên din ên li ser cîhanê ji bo hewlên nûjen û berfireh çêkirin. Her wiha, dawiyê, ew bi cihûbûna xwe li Kürdistan û desthilatdariya herêmê, li ser pirs û rewşa gelê Kurd hema hema zanîngehên xwe yên rewşenbîrî pêşkêş dike.

Her wiha, Barzanî di van demên pêşketinê de hemû dîroka siyasî û civakî ya Kurdan, bi taybetî di nava welatparêziya Kurd de, bi xwe re birêndar kir. Li ser navê rêveberiyê û hevgirtina welatparêziya Kurd, ew bû şêwaza serketina serfiraziyê ji bo xwe û ji bo hemû gelê Kurd. Ew bû simbola pêşketinê û berjewendiyên dewleteke serbixwe ji bo gelê xwe û ji bo Kürdistanê.

Bê guman, berhemên kar û barê Molla Mistefa Barzanî bi vê demeke tekoşîna xwe re derdikevin û ew bûn rengê pêşveçûna û destpêkirina kar û berhemên siyasî û çandî yên gelê Kurd û Kürdistanê.

Têkoşîna Siyasî: Têkoşîna siyasî ya Molla Mistefa Barzanî, pêşniyar û xebatên wî yên siyasî yên ku bûne bingeha amadekarî û serkeftinên pêşveçûna maf û azadiya gelê Kurd dibe yek ji pêşangehên qewimîna stratejîk a wî. Ev perçe, rexneyên rêveberî yên wî û zanistên siyasî yên ku wî pêşkêş dike, di mijara siyasî ya wî de berfirehtir tê nîşandan. Barzanî bi baweriya xwe ya bihêz li dijî zordariya li ser gelê Kurd û birçîbûnên li ser wan hîs dike, di saziya siyasî de rolê pir girîng lîstine.

Bi karûbarê rêveberiyê yê xwe re Barzanî, bi stratejiyên cuda re bûyerên siyasî yên gelê Kurd bide xuyakirin û temsîlkirina siyasî ya wan garantiya dide. Ev stratejiyan, hem li civakî û herêmî, hem jî li welatperest û navneteweyî astê bilindkirina fêmkirina siyasî dibînin. Barzanî, rolek peywendîbûnê bi gel re lîstine û wekî daxuyaniya gelê Kurd li bajar û herêmên din re li ser çalakiyên siyasî amaje dike.

Di nav saziyên siyasî de Barzanî, pêşniyarên gelê Kurd ji bo azadiya xwe rûniştin û tevgera azadiyê bi awayekî akademîk nûçeyên temsîl kir. Di vê armancê de, di sînorên netewî û navneteweyî de, vekirina meseleya Kurd û wêneya mafên gel hatiye amadekirin. Ev stratejiya wî, ne tenê pirsa gelê Kurd a di navneteweyî de pejirandina çareseriyên siyasî pêşkêş dike, lê di pêşerojê de bi gel re parastina mafên wan ji bo azadiyê re jî bandor dide.

Taktîkên siyasî, hêjayî guhertinê dibe ku ji dema demê, lê ewlebeyên serdestî yên Barzanî yên mafên gelê Kurd parastina wan û temsîl kirina wan wekî endamên siyasî bi bingeh têkevin. Di vê perçeyê de, her çi zordariyên siyasî û encamên wan jî, wî bi şiyana ji bo mafên gelê Kurd parastina wan nekirîye. Têkoşîna siyasî, serkeftinên rêveberî yên wî, hînbûna stratejîk û fêmkirina siyasî ya gelê Kurd piştgirî dike û dîsa vekirina fêmkirina siyasî ya gel a başûrî di destpêka tevgera netewî de saz dike.

Encamê serkeftina Molla Mistefa Barzanî di têkoşîna siyasî de bi awayekî kêmtirîn tê nîşandan. Têkoşîna siyasî ya wî, pêşniyar û azadiya mafên gelê Kurd bi xwe re parastina berxwedana siyasî û azadiya wan e. Serfiraziyên wî yên li aliyê rêveberî, pêşdîtinên stratejîk û vizyonê siyasî, wî wekî serpêhatiyek girîng li ser kar û kevinên siyasî yên gelê Kurdê qadeke xwe danîne.

Têkoşîn û Şoreşên Kurdan: Molla Mistefa Barzanî, ji bo serkeftinên xwe yên di têkoşîna li dijî hikûmeta Iraqê de û di destpêka rûbirûbûna azadiya Kürdistanê de, dîroka xwe bi rola pêşketî ya pêşkeş dike. Di salên 1940 û 1950'an de, di herêmên Başûrê Kurdistanê de, ew dest bi çalakiyên serxwebûnê kir ku li dijî hikûmeta Iraqê pêk tînin.

Di van deman de, hêzên têkoşîna li dijî hikûmeta Iraqê, bi rêya rêveberiya Molla Mistefa Barzanî, sembola serxwebûna gelê Kurd dikevin pêş. Barzanî, li dijî hikûmeta Iraqê ku li ser gelê xwe di warê destkeftin û zulmê de bêdeng bûye, xwe pêşde diçe û ji bo azadiya Kurdistanê, berxwedanê dide destpêkirin. Di vê demê de, têkoşîn, pevçûn û mafên welatparêzî yên gelê Kurd ji bo serxwebûna xwe pêk tîne.

Stratejiya têkoşîn a Barzanî, rawestandina pevçûn û pêşeroja gelê Kurd di destpêka mafên xwe de cih digre. Di ser rêya pevçûna xwe de, ew pêşwazî û pêşketina mezin a civakî û navneteweyî li gorî xwe gihandine û pirsa Kurdistanê di platformên navneteweyî de zêdetir zelal kirine. Herweha, birêvebirina civaka herêmî jî, berhemên rêveberî yên wî bûne.

Şoreşên li dijî hikûmeta Iraqê, di pêşeroja têkoşînê de piraniya çalakiyên direj û berfireh ên Molla Mistefa Barzanî bi kar anîne. Di vê demê de, şoreşên ku li cihên cuda yên Kurdistanê pêk hatine, demeke girîng ji bo vê xala dirêj a têkoşînê û pêşeroja azadiya Kurdistanê digirin. Barzanî bi hêz û biryarê, pêşwaziya neteweya Kurd a li dijî hikûmeta Iraqê çêdikir û ev şoreşên têkoşîna xwe nîşan dide.

Çûn û hatina Barzanî li dijî hikûmeta Iraqê, demeke mezin û serketin a rêveberiya gelê Kurd a serxwebûn û azadiya xwe pêşwaz kir. Pêşwaziya Barzanî, wekî elemendekî girîng a têkoşîna tariya gelê Kurd di dîroka Kurdistanê de hatiye jîrkirin. Ji bo li dijî hikûmeta Iraqê têkoşîn û şoreşên li dijî wê, xeyala serxwebûna gelê Kurdistanê û guhertina civakî û siyasî ya wê, xala sereke û başûrî têkoşînê dibin.

Rêveberî û Girîngiya Wê: Navnîşana rêveberiya Molla Mistefa Barzanî, li tevgera Kurdan re roleke girîng û pêşketî ya girîng anîye û rûniştina têkoşîna azadiya Kürdistanê çavkaniyek bingehîn a yekemîn a destnîşankirin. Rêveberiya Barzanî, ne tenê pozîsyona siyasî ya dîrokî qezeba xwe dida, bi vî awayî dîrokî li ser azadiya welat a gelê Kurd û xwehiştina wê pêşkêş dike.

Nirxên rêveberiyê yên Barzanî, dîtin û daxuyanî ya azadiya hêza gelê Kürdistanê wekî navendî tê rêz kirin. Ev perspektîfa rêveberiyê, ji bo azadiya siyasî, çandî û civakî ya Kürdistanê plana dîrokî ya dirêj li pêş dixe. Azadiya Kürdistanê, navîgasyona rêveberiya Barzanî de yekaneke yekîtiyê ya gelê Kürdistanê bû ku navendîna hêzên girîng ên civakê di nav refên dijberiyê de çêdike û rêya vê armancê di navbera wan kesan de vedike.

Rêveberiya Barzanî, lêgerîn û rexnegiriyê bi rengek taybet têk çû û bi awayekî dide têk çû ku azadiya Kürdistanê bê pêşeroj û bawerîya xwe ya bêdeng dev ji qirr û dijberîyê berde. Pejirandinên dîrokî yên gelê Kürdistanê, berxwedana wan li dijî herdemî û arzûya azadiyê bi hêzî zêdetir kirin, û vê baweriyê ji bo rêveberiya Barzanî wekî rexnebûna rêya hêzeke girîng li ser xwe lêdikir.

Rêveberiya Barzanî, ji ne tenê ji bo xweşîtîya siyasî ya gelê Kürdistanê tevdigeriya, belê herweha li ser ezmûn û xwebaweriya civakî û çandî ya Kürdistanê jî têk çû. Azadiya Kürdistanê, di bin rêveberiya Barzanî de berxwedana hêzên netewî yên gelê Kürdistanê vekirî û ew çandî ji bo neslên bêjêr û bêjîn vegotin birîndar kir.

Di her awayî de, li dawî, rêveberiya Molla Mistefa Barzanî, bawerîya gelê Kürdistanê ji bo azadiyê vekirina, navdêrtirîn û bi hêzek pêşketî re tê dîtin. Vê perspektîfa rêveberiyê ya ku di nav rûniştina azadiya gelê Kürdistanê de nehatiye dîtin, di rêya azadiya Kürdistanê de ji bo serfirazî û ramanên girîng a serxwebûnê pêk tîne.

Anlaşmeyên Dora Sarê û Barzanî: Veberhêneriya Mela Mistefa Barzanî, di çavkaniya siyasî û civakî ya Kurdistanê de, demeke qut bikar tîne. Di nava sala 1970'an de, anlaşmeyên ku bi Serokatiya Iraqê re hatin kirin, vî perspektîfa ve aliyê siyasî yê Barzanî dide nîşandan. Lê di encamên û vebijarkên vê anlaşmeyê de, heman mijarên girîng têne sivik kirin.

Anlaşmeyên ku Mela Mistefa Barzanî di nav salên 1970'an de bi Serokatiya Iraqê re kir, siyaseta Kurdistanê û awtonomiya wê bi kar tîne, û li ser hevkarên Kurd jî derdixe holê. Ev anlaşmeyên ku niyetên siyasî yên gelê Kurdistanê û biryardanên wê yên mafê wan biparêze, herweha ji bo asta civakî û çandî ya wan zimanê jî, dide xuya kirin.

Lê belê, ev anlaşmeyên li hin mijaran tenê bihêztir tên lêkolîn kirin û tevgera siyasî ya Barzanî ji bo çareserkirina pevçûnên siyasî ên bi kar tîne, hêsan nehatine qebûlkirin. Bingeha fikr û rêzefahişên Barzanî, di encamên vê anlaşmeyê de bi temamî ji bo pêşxistina pêwîstiya Kurdistanê ji bo pêvajoya siyasî û civakî tên avakirin. Lê bi çend deman de, heman anlaşmeyan û encamên wan, tunebûna qedexekirina azadiya gelê Kurdistanê re neqezîne.

Ev demê de, anlaşmeyên vê demê, tevgera Kurdan li ser lîderiya Barzanî ya siyasî û civakî bi xurtî dide nîşandan. Lê hêj di encamên anlaşmeyan de, lêkolîna Barzanî ya vîzyona lîderiyê û biryara wî ya bi kar tîne jî dide xuya kirin. Di vê demê de, encamên anlaşmeyan, lêkolîna rêzefahiş û sînorên vê demê yên lêkolîn û pevçûnên pratîkî tîne ziman.

Di derheqê vê de, anlaşmeyên li ser sala 1970'an, dewra rêberiyê ya Mela Mistefa Barzanî ya nîşandana. Ev anlaşmeyan, li çarçoveya siyasî û civakî ya Kurdistanê di nav pêvajoya giran de, û vîzyon û hêza lîderiyê ya Barzanî jî nîşan dide. Lê encamên anlaşmeyan, ji bo pêkhatina vîzyona lîderiyê û rêbaza biryarên pratîkî ya lêkolîn û nîşandan jî, neheqiyên vîzyon û lêpirsîna çalakiyên pratîkî tîne ziman.

Peyamên Cezayirê û Şûndekirin: Di sala 1975'an de, Mela Mustafa Barzanî bi navê Serok Barzanî, Cezayirê de hatiye û ji hikûmeta Iraqê re peyamek nivîsandiye. Di vê demê de, gelê Kurd li Başûrê Kurdistanê, ku di bin desthilatdariya hikûmeta Iraqê de zehmetî û astengiyên giran dibîne, piştgiriya bi rêya çalakiyên xwe û hewldanên azadiyê dike û hin rêveberên din jî li pêşiya Barzanî hatine cihê kirin.

Ev demeke girîng bû ji ber ku Serok Barzanî, wekî rêberê siyasî û leşkerî yê Kurdan, di vê demê de li ser destpêkirina pêşangeh û hêzên siyasî yên li Başûrê Kurdistanê de têkilî û îşkenceyên dewleta Iraqê yên li ser gelê Kurd û qetilkirinên wan bi vî awayî re li ser van mijaran guhertinek mezin kir. Serok Barzanî dixwest li gorî bernameya xwe ya siyasî û pêşangeha azadiyê, dewletek serbixwe ya Kurdistanê were avakirin û Kurd li ser rêya xwe ya serbixwe bibin.

Ji ber ku li seranserî Kurdistanê û jî li cîhanê mijarên Kurdan bûn mijarên girîng û di vê çarçoveyê de, ev peyamên Serok Barzanî dijîn û bi hemû hêvî û xebatek mezin ve têne nivîsandin. Herwiha, rêveberên Kurd ên din jî, ku li ser bernameya xwe ya siyasî digerin, li pêşiya Serok Barzanî hatine cihê kirin û bi vî awayî şanaza wî peyamek gelek girîng di nava gel de bû, û li hemberî peyamek wiha, çalakiyên şûndekirinê derxistin meydana siyasî û civakî.

Peyamên Cezayirê bûn amûra komunikasyon û peywendiyên di navbera hikûmeta Îraqê û Serok Barzanî de. Di vê peyamê de, Serok Barzanî destnîşan dike ku divê mijarên pêwîst ên li ser hukûmetê û pêkhateyên Kurdan li ser masayên şer û amûrên siyasî yên ku pêvajoya azadiyê û pêşveçûnê ya Kurdan têkevin nav de, û li ser bingeha vê peyamê, hewldanên çareseriyê û peywendiyên dawînên siyasî û civakî bi hikûmeta Îraqê pêk were.

Di dema wê de, gelekî rêveberên Kurd ên din jî hatine cihê kirin û bi vî awayî cihê şûndekirin û danasîna pêşniyarên Serok Barzanî kirine. Vê demê dibe ku destpêka hevdîtin û peywendiyên giran û astengiyên li ser rêya çalakiyên Kurdan be. Ev rewşa "şûndekirin"ê, ku rêxistinên leşkerî û siyasî yên Kurdan li pêşiya hewldanên azadiyê hatine parçekirin, wekî astengkirina berjewendiyên Kurdan û pêvajoya azadiyê ya gelê Kurdan di nav tevahiya herêmê de, pêşniyar û hêviyên Kurdan ku li ser rêya desthilatdarên dewleta Iraqê de bi kar anîne, qala pêşeroj û armanca Kurdistanê dike.

Di vê çerçoveyê de, peyamên Cezayirê, ku wekî amûra peywendiyên di navbera hikûmeta Îraqê û Serok Barzanî de ketine nav dîtî, bi heman rengî wekî şanaza rêveberî û hewldanên siyasî yên Kurdan ji bo azadiya gelê Kurdan têne nivîsandin. Peyamên Cezayirê bi awayekî girîng pêşniyazên Serok Barzanî û bernameya siyasî ya Kurdan di destpêkê de bi kar aniye û ji bo çareseriyên li ser astengiyên Kurdan û serxwebûna gelê Kurdan û avakirina dewletek serbixwe ya Kurdistanê û bikar anîna azadiya wan, di nava herêm û navneteweyî de qetiyên mezin ava kirine.

Di vê qadê de, peyamên Cezayirê û şûndekirina wan di nava rewşa siyasî û civakî ya Kurdistanê de wekî du elemendên girîng û piştgiriya rêxistinên Kurdan ji bo rûbirûkirina pêvajoya azadiyê û pêşveçûna gelê Kurdan têne peywendandin. Ji ber vê yekê, çalakiyên şûndekirinê, bi awayekî nivîsî û nîqaşên hundirînî yên di navbera rêveberî û rêxistinên Kurdan û hikûmeta Iraqê de, dibe ku xwe wekî mijarên girîng ên di nava siyaseta Kurdistanê de parve bikin

Mirin û Waris: Molla Mistefa Barzanî, di sala 1979'an de di Washington, D.C. de miriye. Mirina wî, li ser rêya mezin a têkoşîna gelê Kurdan veguhast, lê warisa wî jî li ser pirsgirêkên girîng ên têkoşîna azadiya gelê Kurdan de dibe pirsgirêkek mezin. Mesûd Barzanî, mêvanê malbata Barzanî û rêveberên Kurd ên din, li ser rêveberiya herêmê bi awayekî mezin têkoşîna gelê Kurdan berdewam dikin.

Mela Mustafa Barzanî, di nava berxwedana gelê Kurdan de, di çarçoveya pêşengiya siyasî û leşkerî ya ku bi ser têkoşîna azadiya Kurdistanê ve ketibû, rolek girîng pêşkêş kir. Lideriya wî û serxwebûna xwe ya rêberî, gelekî girîng bûn ku gelê Kurd bi xwe re bikişînin û di nava berxwedan û pêşengiya xwe de jiyaneke serbixwe pêşkêş bikin.

Lê belê, mirina Mela Mustafa Barzanî pirsgirêkek din çêkiriye: pirsgirêka warisên wî. Di vê demê de, pirsgirêkên siyasî, dewletî û çandî derketine pêşberî gelê Kurd. Mesûd Barzanî, wekî kurê wî û mêvanê malbata Barzanî, berê xwe daye nava siyaseta Kurdan û li ser rêveberiya herêmê bi têkoşîna gelê Kurdan ve berdewam dike.

Ev warisî pirsgirêk, pirsgirêka rêveberiyê jî de dike. Di navbera rêxistinên siyasî yên Kurdan de yekser, pirsgirêkên sazûmanî û hilbijartina serokên Kurdan derketine pêşberî. Heman demê de, hikûmeta Iraqê û rêxistinên din ên li herêmê jî li ser vê pirsgirêkê têkoşîna xwe berdewam dikin.

Di nava vê rewşê de, Mesûd Barzanî û rêveberên Kurd ên din, bi awayekî pêşketî û bi hêz têkoşîna gelê Kurdan ji bo serxwebûna Kurdistanê û pêşerojê bi kar anîne. Ev tişt hemû rêveberên Kurdan dixwazin li ser bingeha felsefeya Mela Mustafa Barzanî û daxwaza azadiya gelê Kurdan tevbigere.

Bêguman, ev rewş derbarê pêşengiya siyasî û pêşketina neteweya Kurdan li ser rêya azadiya xwe gelekî girîng û pêdivî ye. Çalakiyên siyasî û leşkerî yên gelê Kurdan, li ser bingeha desthilatdariya neteweyî û serxwebûna Kurdistanê li cem gelê Kurdan dibe ku pêşve bibe.

Mela Mistefa Barzanî, têkoşîna azadiya gelê xwe ya siyasî û rêveberiya Kurdan de rolek girîng lîstîye û wekî figûra bi navdar tê nasîn.

Serok Barzanî, li ser pêşengiya têkoşîna azadiya Kurdistanê de rolên gelekî girîng lîstine. Di serdema wî de, li hemberî desthilatdariya hikûmeta Iraqê û rexneyên bi hev re hatine meşandin, Serok Barzanî bi hemû hêzê ji bo serxwebûna gelê xwe têkoşînek gelekî berfireh destpê kir. Lideriya wî, çalakiyên leşkerî û siyasî yên gelê Kurdan li ser bingeha berxwedana azadiya xwe a qebûl kirinek mezin avêtin.

Ev rola Serok Barzanî, ne tenê di nava Kurdistanê de, lê li ser çar parçeyên Kurdistanê û li cîhanê jî, bûye simbol û rêberek herî dîrokî. Lêkolîn û nivîsên bi zimanên cuda jî, Serok Barzanî wekî rêber û pêşengên serxwebûna gelê Kurdan lêkolîn dikin û bi awayekî dirêjî li ser xebata wî ya siyasî û têkoşîna azadiya gelê Kurdan tên dît.

Herweha, Serok Barzanî bi serokatiya wî li gelê Kurdan, komelgeha Kurdan û partiyên siyasî yên Kurdan wekî navneteweyî jî derketiye. Pêwîstiyên gelê Kurdan û pêdivîya wan bi Serok Barzanî re, çêbûye girîngtir û piştgirî û hevgirtina wî bi hemû aliyên siyasî, civakî û neteweyî ve destpêkirîye.

Herweha, Serok Barzanî wekî nûner û rêberê têkoşîna azadiya Kurdan bûye. Ji bo xurtkirina neteweya Kurdan û parastina maf û çalakiyên siyasî yên gelê Kurdan, Serok Barzanî wekî rêberê girîng bi nav dibe û pêşengiya wî ji bo azadiya gelê xwe bi tevahî dêrs û tevgerên Kurdan li ser rêya azadiya xwe têkoşîn dikin.

Bêguman, Serok Barzanî ne tenê li ser nav Kurdan, lê li seranserî Kurdistanê û li cîhanê jî wekî rêberek bi navdar tê nasîn. Wekî figûra bi hêz û pêşengiya têkoşîna azadiya gelê Kurdan, Serok Barzanî bûye nûnerê xwezayê û biryarên Kurdan.

Ev kontekstê de, Molla Mistefa Barzanî wekî rêveberê serxwebûna gelê Kurdan, rêveberiya siyasî û karaktera wî ya belavkirî gelek xuya dibe. Jiyana wî û xebatên wî, şert û hewldanên azadiya û çandîya Kurdan ava dike. Ev nivîs, ji bo wê yekê hatiye amadekirin ku jiyana Molla Mistefa Barzanî û rola wî di têkoşîna Kurdan de û alîkarîya wî ya li tevgera siyasî ya Kurdan li ser navendeke cûrbecûr de bi detayekî girîng tê binêkirin.

Biyografiya Molla Mistefa Barzanî, wekî pêşengiya neteweya Kurdan, li ser vê bingehê destpêkirî de, cihê xwe di dîroka Kurdan de bi bandor kirîye. Barzanî, li sala 1903'an de li bajarê Mahabadê yê Îranê hatiye dinyayê. Li ser bandora kesayetiyên xwe yên ciwan, ew bi rêya şanazî û piştgirîya xwe ji azadiya neteweyî û serxwebûnê re têkoşî kir. Herwiha, xwendina Îslamî wergirtiye û wekîderheqê wê, pêşengiyên neteweyî, çand û dîroka gelê Kurd bi hejmareke xurt pêşkêş dike.

Ramanên siyasî yên Molla Mistefa Barzanî, li ser parastina mafên gelê Kurd û li ser rêya serxwebûnê de belav dike û pêşniyar dike ku têkoşîna azadiya gelê Kurdan bi xwe re bilind bike. Her wiha, ji ber ku ew zulma û reddiya gelê Kurdan li ser rêya dîrokî dîtine, ji bo serxwebûna xwe pêşkêş dike û vê yekê hewce dike ku têkoşî bike. Ji destpêk ve li Başûrê Kurdistan û herêmên Kurdan yên din de, rêveberiya Molla Mistefa Barzanî, di têkoşîna azadiya Kurdan de wekî ronahiyek rêberî ya li ser rêya azadiyê xuya dibe.

Barzanî, ji bo bilindkirina têkoşîna azadiya xwe ya gelê Kurd (azadiya xwe) û çalakiya siyasî ya gelê Kurdan li ser rêya azadiya xwe bi rêxistinî û bi karaktereke siyasî, hemû alîkariyên xwe pêşkêş dike. Ew bawer dike ku dê serkeftinên li ser rêya azadiya gelê Kurdan bibe xebat û xwedî derketin û wêneya siyasî ya gelê Kurdan bê avakirin. Ew, wekî perwazekê ya têkoşîna Kurdan, ji bo hêz û têkoşîna Kurdan, hikûmetên dîrokî yên ku li dij Kurdan desthilatdarî dikirin û xebata Kurdan li dar xistin, baweriyên xwe û daxwaziya Kurdan ji bo azadiya xwe pêşkêş dike. Herwiha, li ser rêya serxwebûnê ya Kurdan, pêşengiya Molla Mistefa Barzanî bêdeng nedike û bi rêxistinên din û rêveberên Kurdan ên din re amade dike ku pêşniyar û amadekariyên xwe pêşkêş bikin û çalakiya gelê Kurdan ya li ser rêya azadiyê pêşve bibin.

Jiyana Molla Mistefa Barzanî û çalakiyên wî yên ji bo têkoşîna Kurdan, hêza azadiya gelê Kurdan û serxwebûna wî dike yek ji bingehên hişyariya Kurdan û çand û çandîya Kurdan. Rêveberiya wî û berfirehiya wî, hêza neteweyî ya Kurdan zêde kirîye, yekîtî û hevgirtina civakî zêde kirîye û hêvî û pêkhateyên Kurdan yên bi serxwebûna xwe re geş kirîye. Ev nivîs, ji bo ronahiyek dîrokî ya têkoşîna Kurdan û hêvî û baweriyên Kurdan yên li ser serxwebûna xwe û pêkhateya Kurdan ve girêdide, bi lêkolîna dijwar a jiyana Molla Mistefa Barzanî û warê wî ve girêdide, û ji bo dêrketina pêvajoyên girîng yên dîrokê ya li ser gelê Kurdan bê pêşniyar dibe.

19 Tebax 2014 Hewlêr

Druckversion Sitemap
{{custom_footer}}

Webansicht Mobile-Ansicht

Logout Seite bearbeiten