Toplumda İyi bir politikacı nasıl olmalı?

Toplumda İyi bir politikacı nasıl olmalı?

Prof. Dr. Dr. Ümit Yazıcıoğlu

Siyasetçiler toplumda vaizler kadar ihtiraslı, vergi tahsildarları kadar titiz olabilmeli, fakat Robin Hood kadar bencil olmamalılar. Lakin ülkemizdeki siyasetçileri analiz ettiğimizde, sadece parmak kaldırmayı iş takipçiliğini beceren siyaset ağaları Atatürk’ün kurduğu meclisde siyaset yapıyorlar.

Toplumumuzda önemli bir şey eksik: vatandaşların siyasi temsilcilerinin kişisel bütünlüğüne duydukları güven. Dolayısıyla siyasetçi toplumun güvenini kazanmalı. Güven olmadan hiçbir toplum ve hiçbir ulusal ekonomi işleyemez. Herkesin dürüstlüğüne inandığı, yasalara ve anlaşmalara saygı duyan ve genel olarak adil davranacağına güvenebileceğimiz siyasetçiler lazım. Günlük deneyimlerin yanı sıra davranış araştırmaları, yalnızca birkaç kişinin zorunlu olarak iş birliği yaptığını, ancak çoğunun en azından koşullu olarak iş birliği yaptığını gösteriyor. Diğerleri aynı şeyi yaptığında büyük çoğunluk kamu yararı için hareket eder. Ancak, diğerleri sadece kendi çıkarlarını ararken aptal olmak istemezler. Bu nedenle, sosyal seçkinlerin ortak iyilik için sorumluluklarından vazgeçmeleri yıkıcıdır. Patronun sadece kişisel çıkarları düşündüğü açıkken neden şirketim için bir hamal olarak kendimi feda edeyim? İyi niyetli zeki adamlar için yasal vergi boşlukları veya hatta daha önce çok saygı duyulan şahsiyetler tarafından sistematik vergi kaçakçılığı hakkında okumaya devam ederken neden tüm gelirimi vergi dairesine beyan edeyim? Sorularını soranlar ortaya çıkar.

Güven olmadan hiçbir toplum ve hiçbir ulusal ekonomi işleyemez. Siyasetçiler yolsuzluklarla mücadele etmeli, yasalar ve sözleşmeler asla, akla gelebilecek herhangi bir suiistimali etkili bir şekilde onaylayacak ve hatta ortadan kaldıracak şekilde formüle edilmemeli. Başkalarının dürüst olacağına, yasalara ve anlaşmalara saygı duyacağına ve genel olarak adil davranacağına güvenebilmemiz gerekiyor. Mal piyasalarında başarılı olmak istiyorsanız, ürününüze veya hizmetinize güven oluşturmalı ve aynı zamanda bu güveni tekrar tekrar haklı çıkarmalısınız. Güven kazanılmalıdır, zaman ve ikna gücü gerektirir. Elde edilmesi zordur ve çabuk kaybedilir. Dolayısıyla siyasetçiler halkın onlara olan güvenini kaybetmemeliler. Politikacı aynı zamanda ahlaklı, saygılı, dürüst, insaflı, adil, paylaşmacı, merhametli, cesur, vicdanlı, barışçı, dost, vefakâr, yardımsever, cömert, anlayışlı, hayvan sever, doğa sever, gıybet yapmayan, şükreden, hırsı aklını geçmeyen, sabırlı, ekip çalışmasına önem veren, liyakatli, kariyerli, kibar, vefalı, kötü söz söylemeyen, küfretmeyen, israf etmeyen, mütevazi, tasarruflu, olmalı. Bu ilkeler siyaset için de geçerlidir. Dünyamız o kadar birbirine bağlı ki kolay cevaplar yok. Bir ulus devlet ne dünyanın başka yerlerindeki gelişmelerden kopabilir, ne de herkesi tatmin edecek sorunlara çözüm bulabilir.

Ancak sadece politikacılar değil, sözde uzmanlar da bazen bu karmaşık sistemde yeteneklerinin sınırlarına ulaşıyor. Muazzam değişim dinamikleri karşısında önemli kararlar için yeterince hazırlıklı olduğunu kim iddia edebilir? Ancak karmaşıklık tuzağına düşmemek ve bizi hareket edemez, karar veremez hale getiren bir felç durumuna düşmemek için toplum olarak hepimiz dikkatli olmalıyız.

Yetenekli bir iletişimci olarak bile, bir politikacı seçmenlerin çoğunluğunu olgusal argümanlarla nadiren ikna edebilir. Biz vatandaşlar şüpheye düştüğümüzde en çok güvendiğimiz siyasetçiye inanırız. Artık çoğumuzun anlayamadığı karmaşık çözüm kavramları yerine çözüm yetkinliğine güveniyoruz. Bu, güven güvenli bir demokraside değişim için çoğunlukları kazanabilmenin en önemli ölçütü haline getirir. Siyasi anlaşmazlıklarda, ilgili muhalefet bu nedenle her zaman hükümetin güvenilirliğini baltalamaya çalışacak ve böylece güveni yok edecektir.

Alman hukukçu ve iktisatçı Max Weber (1864-1920), doksan yıl önce, 1918/19 devrimci kışının ortasında, Münih Üniversitesi'ndeki çığır açıcı dersinde, iyi bir politikacıyı neyin ayırt ettiği sorusunu yanıtlamaya çalıştı. Benimde hep dile getirdiğim gibi, onun "Meslek Olarak Politika" başlıklı makalesi, "Almanya'da modern demokrasinin başlangıcındaki bir giriş metni gibidir".

Profesyonel bir siyaset bilimcisi olarak benim için bu, yıllarca düşünülmesi gereken etkileyici, biçimlendirici bir besindi. Günümüzün en iyi politikacıları için bir ölçüt olarak da hizmet etmesi gereken karakter özelliklerini şöyle sıralamak mümkündür: "Politikacılar için üç niteliğin öncelikle belirleyici olduğu söylenebilir: tutku - sorumluluk duygusu - orantı duygusu."

Weber için tutku, herhangi bir nesnel sorumluluk duygusundan yoksun "kısır heyecan" veya "entelektüel açıdan ilginç olanın romantizmi" anlamına gelmez. Konuya tutku, yeterlilik gerektirir, ekonomimizin ve toplumumuzun karmaşık eylem mekanizmalarıyla başa çıkma yeteneği ve iradesi anlamına gelir. Ülkemizin sorunlarının özüne inen ve dar dogmatizmden uzak bakış açıları geliştiren siyasetçilere ihtiyacı var. Lakin ülkemiz Türkiye’de bunun yerine siyasette bir bakış açısı eksikliği ve keyfilik hâkim.

Politikacılar seçeneklerini açık tutmak istediklerinde, birçoğu siyasi davaları için herhangi bir tutkudan yoksundur. Çünkü bu yoksunluk, kişinin bir bakış açısını önceden kendisinin edindiğini varsayacaktır. Kültürlü bir tutum olarak değil, amaca dayalı bir tutum olarak tutku, bu nedenle, güvenilirliğin önemli bir ön koşuludur. Bir konuyu tutkuyla ele alan ve geçici olarak da olsa bu konuda pozisyon alan bir politikacı, her zaman kendi parti programını papağan gibi tekrarlayan veya rekabete körü körüne saldıran birinden daha inandırıcı bir şekilde tartışacaktır. Türkiye’deki hemen hemen tüm siyasetçilerin günümüzdeki hali ve ahvali budur.

Bu bağlamda belirtmek gerekir ki, siyasetçiler haramdan korkan, kul hakkı yemeyen, bencil olmayan, kibirli olmayan, kindar olmayan, akılcı, mantıklı, yalan söylemeyen, doğruluktan şaşmayan, şeffaf, güvenilir, defosu olmayan, demokrasiyi içselleştiren, hukukun üstünlüğüne inanan, anayasa ve yasalara harfiyen uyan, Laik, İnançlı, Dini siyasete alet etmeyen kişiler olmalılar.

Biz vatandaşlar arasında bir özgünlük özlemi var. Düşündüğünü söyleyen ve söylediğini yapan politikacılar istiyoruz. İyi bir politikacıda yaşam deneyimi, olgusal yeterlilik ve kalbin oluşumu ile beslenen bir iç ateş yanmalıdır.

Karizma her zaman için bir kişisel güvenilirlik meselesidir, politik eğilimler değil. Bu nedenle bu tür siyasetçiler, partilerin içinden geçen bir çatlağı da yansıtıyor. Diğerleri kariyer ve nüfuza odaklanırken, onlar hâlâ tutkuyla savaşıyorlar. İyi siyaset, sadece gerçekten ikna etmek istiyorsa vatandaşın kafasına ulaşmadığı kadar bunların bu kafalarıyla da az yapılır.

İyi bir siyasetçinin karizması, güven uyandıran karizması, seçmenleri siyasete yeniden heveslendirmek için olmazsa olmaz önkoşullardır. Tutkulu politikacılar insanları sevmek zorundadır. Hemcinslerine gönül vermeyen, vatandaşlarla teması can sıkıcı bir küstahlık bulan, seçim kampanyalarında nankör bir izleyici kitlesiyle karşılaşmaktan sürekli muzdarip olan politikacılar bu iş için kesinlikle uygun değillerdir.

Çünkü tutku empatiyi de içerir. Çoğu profesyonel politikacı hiçbir şey söylemeden çok konuşabilir. Dinlemek ve anlamak onlara yabancıdır. Ancak tutkulu politikacı, insanları dinleyerek, insanları mümkün olduğu kadar çok şey vaat ederek değil, onları ciddiye alarak, onların sorunlarına reçeteler sunarak, kazanır.

Ancak iyi bir politikacı, yalnızca tutkuyla çok uzağa gidemez. Görevi, ondan kamu yararına yönelik bir sorumluluk duygusu gerektirir. Kendi bakış açısını, kendi partisinin duruşunu asla abartmamalıdır. Aslında kime karşı sorumludur? Partisi, seçmeni, seçim bölgesi, inançları? Kendi vicdanınız nasıl bir rol oynuyor? İyi politikacılar, inançlarının veya partilerinin sözcüleri değil, kamu yararının yöneticileri olmalılar.

Üstad Beddiuz-zaman'ın; "Nifakı Sertaç eden, garaz gurur tekebbürdür" sözü; tevazu saygı ve vefa duygularını kaybetmiş olan insan/toplumların; anatomisini özetler mahiyettedir. İyi politikacı aynı zamanda kendini ve rolünü sorgulama yeteneğine de sahip olmalıdır. İyi bir politikacının ana düşmanını onun kibridir.  

Kibirli politikacılar kendilerini kutlar ve sahneye koyar, profesyonel destekle imajlarını defalarca değiştirirler. Rol oynarlar ve iç pusulalarını giderek daha fazla kaybederler. Halkın dikkatinin kişinin değil, resmi gücün odak noktası olduğunu görmek için bir orantı duygusuna ihtiyacınız var. Bu narsisistik hakaretin yıkıcı potansiyeli genellikle ancak güç kaybolduğunda ortaya çıkar.

Eğer inanılırlık siyasette en önemli sermaye ise, çünkü seçmenin güvenini kazanmanın tek yolu bu, demokraside hiçbir değişiklik mümkün değil, o zaman tam da bu niteliklere sahip siyasi karakterlere ülkemizde ihtiyaç var.

Toplumumuzda kendimizi rahat hissedip hissetmememiz büyük ölçüde kendimize bağlıdır. Çünkü anonim devlet ve hatta siyaset ortak yarardan münhasıran sorumlu değil, halbuki biz birbirimizi destekleyen yurttaşlar olarak: mahallede, kulüplerde ve organizasyonlarda, işte, ailede yan yana olmalıyız, çünkü birlikten kuvvet doğar. Ülkemizde siyaset yapan tüm insanlarımız Atatürk’ün ‘’Yurtta sulh cihanda sulh’’ ilkesini özümsemeliler.  

1 Aralık 2022, Lüksemburg