Orta Doğu Versiyonlu - Dörtlü
Orta Doğu Versiyonlu - Dörtlü
Dört ülkenin de farklı dinleri olmasına rağmen, stratejik olarak birleşmişlerdir. ABD-Hıristiyanlık, Hindistan-Hinduizm, İsrail-Yahudilik, BAE-Müslümanlık siyaset ve kültürü vb. ortak paydaları yoktur, ancak yeni uluslararası dayanışmada el ele vererek ulusal çıkarları peşinde hayal gücünü kullanan diplomatik stratejiye de biraz atıfta bulunmak düşüncesindeyim.
14 Temmuz 2022 günü alışılmadık bir dörtlü zirve düzenlendi. ABD Başkanı Biden, Orta Doğu ziyaretinin ilk durağı olan İsrail'de dönemin Başbakanı Rapid ile bir araya geldi ve Hindistan Başbakanı Modi ile BAE Başkanı Muhammed'i video aracılığıyla görüştürdü. Tek seferlik bir görüşme değildi. Geçen yılın Ekim ayında, dışişleri bakanları zaten kaba bir taslak çizmişti. Zirve toplantısı ile 'Uluslararası Ekonomik İş birliği Forumu' resmen başlatıldı. Oldukça sıradan resmi adına ek olarak, bir takma ad var. I2U2 (İsrail, Hindistan, BAE, ABD), her ülkenin İngilizce baş harflerinin birleşimidir. Takma adlar da bunu takip etti. Batı Asya (Orta Doğu) baskısı dörtlüsü ve 'Hint-Pasifik' parodisini yapan 'Hint-İbrahim Alayı' gibi ilginç isimler yabancı basında yer aldı.
Bunlar bu dağınık zamanda ABD ve Çin arasındaki çekişmelerin zirve yaptığı ve Ukrayna'daki savaşla iç içe geçmekte ve ülkeler arasında çeşitli ittifaklar kurulmaktadır. Küçük çok taraflı gruplar burada ortaya çıkıyor. I2U2 bunlardan biri. Ama bu özel bir durum. İttifaklara katılımcı olan ülkeler, büyüklük, nüfus, bölge, kültür, siyasi sistem ve ekonomik yapıları dahil olmak üzere hemen hemen her yönden farklı durumları olan devletlerdir. Özellikle, ana akım olan dinler belirgin şekilde farklıdır. Hristiyanlık (ABD), Yahudilik (İsrail), İslam (BAE), Hinduizm (Hindistan), vb.
Genel olarak, benzer kimliklere sahip ülkeler gruplar oluşturma eğilimindedir. Bununla birlikte, I2U2'nin birbiriyle çok az ortak noktası vardır. Yerel bir grup değil, dörtlü gibi demokratik bir dayanışma da değil. Bu ülkeler arasındaki iş birliğinin garip olması muhtemeldir, ancak I2U2 nasıl yaratıldı? Bu ülkeler neyi başarmak istiyor? Bu sorulara yanıt bulmamız gerekir.
Her şeyden önce, geleceğin ekonomisi ile ilgili iş birliği anahtardır. Altı iş birliği gündemini kabul ettiler: su kaynakları, enerji, ulaşım, uzay, sağlık ve gıda güvenliği. BAE, Hindistan'da 2 milyar dolarlık bir tarım kompleksine şimdiden yatırım yapmaya başladı. Burada İsrail sulama ve fide teknolojisi devreye girdi ve Amerikan şirketleri katıldılar. Yapılan bu iş birliği aslında her ülkenin karşılaştırmalı avantajlarını bir araya getiren bir projedir. Hindistan emek ve toprakla, BAE fonlarla ve İsrail teknolojiyle buluştu. Amerika Birleşik Devletleri, yönetim merkezli işletmeleri desteklemektedir. Özel sektör öncülüğünde işlevsel bir ekonomik iş birliği modeli olduğu vurgulanmaktadır. Ancak bunun siyasi sonuçlarını hayal etmekten kendimi alamıyorum. Bunun nedeni, güçlü jeopolitik etkileri olmasıdır.
I2U2'nin tasarımcısı ABD'dir. Çerçeve, İsrail ve Arap Devletleri arasındaki 2020 İbrahim Anlaşmalarıdır. Başka bir deyişle, Biden, Trump yönetiminin temsili diplomatik başarılarını miras aldı ve kullandı. Amerika Birleşik Devletleri başlangıçta Orta Doğu'dan çıkmaya çalıştı. Obama'nın 'Asya'ya Dön', 'Asya'da Yeniden Dengeleme' politika duruşu hala aynı. Biden ayrıca insani stratejiye vurgu yapıyor ve ABD stratejisinin derinliğini Doğu Asya'ya kaydırmaya çalışıyor. Geçen yaz, ABD kuvvetlerinin Afganistan'dan blitzkrieg çekilmesi bir semboldü.
Ama bu kolay değil. Müttefiklerden, özellikle de Körfez monarşilerinde endişe ve memnuniyetsizlik kol geziyor. Ayrılmak üzere olan ABD'ye karşı bir ihanet duygusunu açıkça ortaya koyuyor. Hatta gerekirse Çin'e gitme niyetlerini bile ifade ediyorlar. Biden'ın dertleri derin. Çünkü Ortadoğu gezisinde söylediği gibi ABD'nin boşluğunu Çin ve Rusya doldurursa insani yardım stratejisi etkisiz kalacaktır. Savaşı riske atmaya ve Ortadoğu'yu doğrudan yönetmeye niyeti yok ama yine de denizaşırı bir dengeleyici olarak kalmak istiyor. Bu bağlamda Ortadoğu versiyonu dörtlü I2U2 olarak adlandırılan İbrahim Anlaşmaları ile Hindistan arasındaki bağlantının kurgulandığı okunmaktadır.
Hindistan'ın hesapları açık. Onun Çin'e bakan doğu yakasına odaklanıyorsak, şimdi batı yakasına bir sıçrama tahtası koyduk. Taliban'ın Afganistan'da yeniden iktidara gelmesinin ardından Pakistan'ın eylemleri endişe kaynağı oldu. Ortadoğu ile dayanışma, Pakistan'ı kontrol altına almakta faydalıdır. Körfez'deki Hintli işçilerin diasporası da daha aktif bir şekilde ilgilenilebilir. Her şeyden önce, Asya'yı doğuya ve batıya bağlayan ABD liderliğindeki denizcilik ağı için bir üs olarak sesini yükseltmenin zamanı geldi. Ekonomik faydaları da görülmektedir. Tarım projelerine ek olarak, I2U2'nin yeni ve yenilenebilir enerji araştırma ve geliştirme projeleri de Hindistan'ın Gujarat kentine çekildi.
İsrail'in hesabı nedir?
İsrail Devleti, 1948 tarihli kuruluş bildirgesinde, dönemine göre ileri sayılabilecek; inanç, ırk yada cinsiyet ayrımı yapılmaksızın bütün yurttaşlara toplumsal ve politik hak eşitliği sağlanması, vicdan, inanç, eğitim ve kültür özgürlüğünün eksiksiz biçimde garanti altına alınması gibi maddeleri içeren bir vizyon sergileyerek uluslararası toplumun kendisini kabul etmesini sağlamıştır. İngiliz Manda yönetiminden bakiye kalan yönetim anlayışının da tesiriyle seküler bir özellik arz eden yeni devletin bir Yahudi devleti olacağı vurgulanmış ancak dini atıflar yapılmamıştır. Aksine, Siyonizmin kökenindeki sosyalist damar sayesinde bundan özellikle uzak durulmuştur. Kurulduğu günden bu yana Araplarla yaşadığı çatışmalar nedeniyle Akdeniz'e hapsolmuş bir ülke olarak yaşayan İsrail, İbrahim Anlaşmasından sonra hareket alanını önemli ölçüde genişletti. Bu vesileyle kısaca da olsa İbrahim Anlaşmasını da açıklamak da fayda var. Birleşik Arap Emirlikleri-İsrail Barış Anlaşması veya İbrahim Anlaşması, 13 Ağustos 2020'de Birleşik Arap Emirlikleri ile İsrail arasında yapılan anlaşmadır. Birleşik Arap Emirlikleri bu anlaşmayla birlikte İsrail'in Mısır'dan ve Ürdün'den sonra anlaşma yaptığı üçüncü Arap ülkesi olmuştur ve Körfez ülkeleri arasında İsrail'le anlaşan ilk ülke konumundadır. İbrahim Anlaşması'nın açıklanmasından saatler sonra Birleşik Arap Emirlikleri medyası İsrail'in anlaşma karşılığında Filistin'deki ilhak politikasını kalıcı şekilde durdurduğunu yazmıştır, buna karşın İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, ilhak politikasının kalıcı şekilde durdurulmadığını, bir süre askıya alındığını belirtmiştir. Şimdi, İran ve bazı İran yanlısı gruplar dışında, çok az ülke İsrail'in güvenliğini tehdit ediyor. BAE ile ikili ilişkilerin aktif olduğu bir durumda, Amerika Birleşik Devletleri ve Hindistan'ın büyük güçleri ile I2U2, ileriye doğru bir sıçrama için bir sıçrama tahtasıdır. Bu, manevra alanını Akdeniz'den Hint Okyanusu'na genişletmek için bir fırsat olarak hizmet etti. Tabii ki, İran'ı kontrol altına almak için Körfez sularına kuvvet konuşlandırması da öngörülecek.
BAE'nin Körfez sularına hapsolmuş küçük ve orta ölçekli bir ülke olmaktan kaçmak için I2U2'yi bir fırsat olarak kullanması da kuvvetle muhtemel. Nefret dolu bir kürke sahip olan rakibi Katar'ın Türkiye ile el ele vererek bölge dışına çıkma ivmesinden rahatsız olan bir otomobil gibi. BAE'nin, İsrail'in ileri teknoloji ve endüstriyel ekosistemini, ABD güvenlik desteğini ve Hindistan'ın pazar ve işgücünü entegre ederek varlığını güçlendirme niyetini okuyabiliriz. Aynı zamanda Akdeniz'e doğru ilerlemenin hayalini kuruyor.
I2U2'nin aklında genişleme var. Ortadoğu'da Suudi Arabistan ve Mısır, Avrupa'da ise Yunanistan ve Fransa, Akdeniz ülkeleri katılım olanaklarını araştırmayı planlıyor. Ölçeklenebilirlik yansıtılırsa, jeopolitik bir resim çizilir. Akdeniz'den Kızıldeniz üzerinden Umman Denizi'ne ve Hint Okyanusu'ndan Malakka Boğazı'na uzanan deniz ağının cesur bir basamak taşıdır. Gelecekte, Doğu Asya'daki Quad ve I2U2'nin her birinin genişlemeyi başararak uzun bir hatta yol açacağını hayal edelim. Hint Okyanusu'nu, Pasifik Okyanusu'nu ve Akdeniz'i kapsayan bir tabloya dönüşüyor.
I2U2 gibi çeşitli çok taraflı gruplar, dünyanın dört bir yanındaki stratejilerin jeopolitik kurulun akışını ne kadar hararetle hayal ettiğini ve buna dikkat ettiğini gösteriyor. I2U2 henüz ilk adımlarını attı. Sadece bir zirve toplantısı ile Kore'nin gelecekte de seyir halinde devam edeceğini tahmin etmek zor. Ancak bir gerçek netleşti. Mesele şu ki, ülkenin bölgesi, kültürü, dini, sistemi ve büyüklüğü çok farklı olsa da birbirimizin ulusal çıkarları örtüşürse, her an dayanışma içinde bir diplomasi anlatısı yaratabiliriz. Diplomasi, gücün ve güce keskin bir şekilde çarpıştığı yerdir. Bununla beraber aynı zamanda bir hayal alanıdır. Bizim de bu bakışa ve tasavvura ihtiyacımız var.
25 Kasım 2022, Lüksemburg
Teilen
Druckversion 