Haydar Aliyev - Azerbaycan
Tarih boyunca, Azerbaycan'ın Doğu ve Batı'nın kesişme noktasındaki eşsiz konumu, ona Orta Asya'yı, Anadolu’yu, Karadeniz ve Batı'ya bağlayan İpek Yolu boyunca ticaret ve kültürel alışverişi kolaylaştırmada çok önemli bir rol vermiştir. Gebele antik kentinde yakın zamanda yapılan bir arkeolojik keşif, Silla'nın Orta Doğu ile ticaret yapması nedeniyle Azerbaycan'ın eski Birleşik Silla Kore Krallığı (668-935) ile kültürel ve ticari ilişkilerinin büyük boyutunu ortaya çıkardı. Bu tarihsel kanıt, Azerbaycan'ın küresel ticaret ve kültürel alışveriş ağında önemli rolünü vurgulamaktadır.
12. yüzyılın efsanevi Azerbaycan şairi, filozofu ve edebiyatçısı Nizami Gencevi'nin (1141-1209) kaleme aldığı "Leyla ile Mecnun" destanının yakın zamanda Korece’ye çevrildiğini öğrendiğimde çok sevinmiştim. Yayın, Koreli okuyuculara sadece klasik Azerbaycan edebiyatını tanıtmakla kalmıyor, aynı zamanda Kore toplumunda Azerbaycan kültürü ve edebiyatının tanınması ve takdir edilmesi yoluyla Azerbaycan ile Kore arasındaki kültürel alışverişi ve karşılıklı anlayışı teşvik ediyor. Bir anlamda iki ulus arasında daha güçlü kültürel bağlar kurulması yönünde olumlu bir adımdır.
Azerbaycan, dini hoşgörüyü ve farklı inançlar arasındaki iş birliğini vurgulayan çok kültürlülüğü teşvik etmesiyle geniş çapta tanınmaktadır. Bu ülke geçmişte yok olan dini ve kültürel miras alanlarını restore etmek için çeşitli önlemler aldı. Azerbaycanlılar, Türkler, Lezgiller, Kürtler, Talysh ve diğer küçük etnik grupları içeren nüfusunun çeşitliliğini kutlayarak politikalar uyguladı ve çok kültürlülüğe güçlü bir bağlılık gösterdi. Azerbaycan mozaiklerle dolu olan nüfusunun önemini kabul ediyor ve onu önyargısız olarak ülkenin kimliğinin ayrılmaz bir parçası olarak görüyor. Etnik köken, dil veya dinden bağımsız olarak Azerbaycan, tüm vatandaşlarının haklarını garanti eder, böylece farklı topluluklar arasında sosyal uyumu teşvik eden bir ülke.
Haydar Aliyev, 1994–2003 yılları arasında Sovyet sonrası Azerbaycan’ının ekonomik ve politik dönüşümünde en önemli isim olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu dönem, Aliyev’in karizmatik kişiliği etrafında genç cumhuriyetin sorun ve fırsatlarıyla birlikte dünya sahnesinde yer almaya başlaması açısından önemlidir. Özellikle Cumhurbaşkanı olmasından önceki kaotik dönem dikkate alınırsa, Aliyev döneminde bu yeni bağımsız ülkenin ekonomik ve politik dönüşümü ve uluslararası sistemle bütünleşmesinde ciddi gelişmeler yaşanmıştır. Piyasa ekonomisi kurumlarının tesisi, demokratik kurumların inşası gibi temel önceliklerde Aliyev döneminde kısmi bir ilerleme sağlanmıştır. Aliyev’in kişiliğinde ortaya çıkan pragmatizm, ülkenin öncelikli sorunu olan gelirdeki büyük düşüşlerin sona erdirilmesi, bölgesel çatışma alanlarının azaltılması (Karabağ sorunu dışında) ve sosyal çatışma alanlarının giderilmesi gibi noktalarda kendini göstermiştir.
Haydar Aliyev'in Azerbaycan SSC ‘ine liderlik yaptığı dönemde yönetimin güçlendirilmesi, kadrolara karşı telebkarlığın artırılması sonucunda ekonomik-sosyal alanda büyük başarılar kazanıldı. Azerbaycan'da bu ülkenin üçüncü cumhurbaşkanı olan rahmetli Haydar Aliyev'in (1923-2003) emeğinin vermiş olduğu olağanüstü miras göz ardı edilemez. Halkını, yılmaz bir kararlılıkla bağımsızlığa yönelik karmaşık tarihsel ve siyasi zorluklardan kurtaran güçlü bir lider olarak geniş çapta tanınmaktadır. Aliyev'in üstün yönetim becerileri ve vatanseverliği, Azerbaycan'ın sosyoekonomik, bilim ve teknoloji, siyaset ve kültür gibi çeşitli alanlarda dikkate değer ilerlemeler kaydetmesini sağlamıştır. Bu muazzam liderin bu ülkenin tarihi hafızasını canlandırmak ve yenilikçi enerjiyi milli ruhu canlandırmaya yönlendirmek için olağanüstü çabaları, Azerbaycan halkına yeni ve güçlenmiş bir öz farkındalık sağladı. Köklerine dönüş, nihayetinde bağımsız bir ulusun kurulmasına yol açtı. Sonuç olarak, sadece Azerbaycan halkının ulusal lideri olarak değil, aynı zamanda bağımsız Azerbaycan devletinin kurucusu olarak da Haydar Aliyev tanınmaktadır.
Bağımsız bir Azerbaycan'ı sürdürülebilir ekonomik kalkınma ile modern, güçlü bir devlete dönüştürmek için Aliyev, gelecekteki siyasi ve ekonomik reformların köklü dönüşümünün merkezinde yer alacak petrol ve gaz stratejisini belirledi. Onun bu Mirasını onurlandırmak için Azerbaycan hükümeti, 2023 yılını onun doğumunun 100. yıldönümü anısına "Haydar Aliyev yılı" olarak ilan etti. Azerbaycan ulusal lideri merhum Haydar Aliyev büyük bir devlet adamı, asıl vatansever bir liderdi.
Haydar Aliyev’in siyasal bilgeliği, en zor meselelerin özünü ele alma kabiliyeti, büyük organizatörlük yeteneği ona vatanında ve yurtdışında yüksek bir saygınlık kazandırdı. Aliyev'in dikkat çekici liderliği, Azerbaycan'ı bağımsızlığa ve refaha götürerek bu ülkenin devletçiliğinde silinmez bir iz bıraktı. Onun Liderliği bana, Türkiye'yi fakir, tarım ülkesinden modern, sanayileşmiş bir ekonomiye dönüştüren çeşitli olağanüstü ekonomik politikalar uygulayan, 1923'ten 1938'e kadar Türkiye'nin eski başkanı olan Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü hatırlatıyor. Atatürk’ün olağanüstü ekonomi politikalarına sık sık " ekonomik zafer ve tam bağımsızlık " denir. “Yeni Türkiye’mizi layık olduğumuz düzeye eriştirebilmemiz için mutlaka ekonomimize birinci derecede önem vermek zorundayız. Çünkü; zamanımız tamamen bir ekonomi devresinden başka bir şey değildir. Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olurlarsa olsunlar ekonomik zaferlerle taçlandırılmamışlarsa, meydana gelen zaferler devamlı olamaz. Ekonomi demek, her şey demektir, yaşamak için, mutlu olmak için, insan varlığı için ne lazımsa onların hepsi demektir. Ziraat demektir, ticaret demektir, çalışma demektir, her şey demektir.”[1] Azerbaycan’ın ekonomik performansında yabancı yatırımların teşvik edilmesinin önemi büyüktür. Yatırımların, daha ziyade enerji sektöründe yoğunlaşmasına rağmen, 1994’ten beri süregelen bürokratik yapılanma, zayıf hukuki altyapı ve monopol kurumların varlığı, petrol dışındaki yatırımların gelişmesini engellemektedir.
Azerbaycan'ın zengin tarihi, stratejik coğrafi konumu ve çok kültürlülüğünü yansıtan mimarisi, müziği, mutfağı ve gelenekleri gibi Doğu ve Batı kültürlerinin eşsiz bir karışımı ile çeşitli kültürel mirası ile şekillenmiştir. Topluluklar arasında birliği ve saygıyı geliştirmede çeşitliliğin öneminin bu şekilde kabul edilmesi, kültürel farkındalık, kapsayıcılık ve hoşgörünün desteklenmesine yol açmıştır. Nihayetinde hoşgörü, sadece Azerbaycan'da değil, Türkiye'de de farklı dinler, uluslar ve etnik gruplar arasında olumlu ilişkiler geliştirmek için hayati bir erdemdir. Aliyev bağımsız Azerbaycan’ın çok zor tarihsel döneminde ülkesine liderlik yaptı. Aliyev Azeri toplumunun tek yumruk olmasında çok büyük bir rol oynadı. O ülkesinin gerçek lideri oldu. Haydar Aliyev’in özel girişime dayalı ama özel girişimin yeterli olmadığı alanlarda devletin yer aldığı, yabancı sermayeye karşı olmayan ancak bunun da milli çıkar çerçevesinde değerlendirildiği bir ekonomi anlayışına sahiptir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in bugün bu yolu merhum babasına yakışır şekilde devam ettirmesi sevindiricidir.
19 Ağustos 2019 Moskova
Aktüalite 25 Nisan 2023 Lüksemburg
[1] Atatürk