Tahıl anlaşması tekrar başarısız olur mu?
Tahıl anlaşması tekrar başarısız olur mu?
Bilindiği gibi Rusya'nın tek taraflı olarak askıya aldığı tahıl koridorunu Türkiye'nin yoğun diplomasisi sayesinde yeniden açıldı. Putin ile görüşen Cumhurbaşkanı Erdoğan onu tahıl sevkiyatının devam etmesi için ikna etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşmesi sonucu ikna olan Putin’e Türkiye ve BM’nin girişimleri sonrası Ukrayna, Rusya’ya yazılı garantileri gönderdi. Dünyaya nefes aldıran bu gelişme Türkiye’nin büyük bir başarısıdır. Bu başarının akabinde Rusya, Ukrayna'nın Karadeniz'deki limanlarından ihracata izin veren Tahıl Koridoru Anlaşması'na yeniden katıldığını açıkladı. Kremlin, cumartesi günü anlaşmayı askıya aldığını duyurmuştu. Rusya'nın son kararı sonrası Ukrayna'dan tahıl sevkiyatı tekrar başladı. 2 Kasım 2022'de Güvenlik Konseyi'nin daimî üyeleriyle yaptığı toplantıda Vladimir Putin, Rusya'nın sözde tahıl anlaşmasına tam katılıma geri döndüğünü duyurdu. Bu anlaşmanın 22 Temmuz 2022 tarihinde İstanbul'da imzalandığını hatırlatalım. Rusya ve Ukrayna, tahıl ihracatı konusunda ayrı ayrı anlaşmalar imzaladılar: bu iki ülkenin her biri Türkiye ve BM ile bir belge imzaladı. Anlaşma şartlarına göre taraflar, üç Ukrayna limanından - Odesa, Chernomorsk ve Yuzhny - tahıl ihracatı için güvenli deniz koridorları oluşturdular. Gemiler, güvenliği Kiev tarafından sağlanan mutabık kalınan bir koridor boyunca Karadeniz'den ayrıldı. Savaş gemilerinin onlara eşlik etmesine izin verilmedi. Ukrayna, Türkiye ve BM temsilcilerinin tahıl yüklemesini gözlemlemesi gerekiyordu. Anlaşma 120 gün geçerliydi ve Kasım 2022'de sona erdi.
Ek olarak, Rusya Federasyonu ve BM'nin, Rus tarım ürünlerinin ve gübrelerinin dünya pazarlarında tanıtımına yardım konusunda bir mutabakat anlaşması imzaladığını özellikle belirtmek önemlidir. Bu belgeye göre, Rus ürünlerinin ve gübrelerinin ihracatını engelleyen kısıtlamaların kaldırılması çalışmalarına BM'nin katılması gerekiyordu. Bu anlaşmaların süresi üç yıldır. Ukrayna'nın tahıl taşıyan insansız hava araçlarının 29 Ekim 2022'de Karadeniz Filosunun gemilerine saldırmasının ardından Moskova, tahıl anlaşmasına katılımını askıya aldı. Anlaşmanın ilk günlerden itibaren uygulanmasının Rusya'dan haklı eleştirilere maruz kaldığını söylemeliyim. Başlangıçta yükün büyük bir kısmının dünyanın en fakir ülkelerine gönderilmesi planlanmış olmasına rağmen, aslında gemiler en çok ihtiyaç duyulan ülkelerden uzak ülkelere gitti. Aynı zamanda, Ukrayna tarım ürünlerinin aslında Ukrayna’ya hiç faydası olmadı. Cargill, DuPont veya Monsanto gibi büyük ulus ötesi şirketler uzun süredir Ukrayna'nın tarım pazarına hâkim durumda ve geleneksel olarak Doğu Avrupa ülkesinin bu ürünlerin ihracatının çoğunu oluşturuyor.
İkinci sorun, Rusya ile ilgili muhtıranın uygulanması ve dünyanın diğer ülkelerine tahıl ve kimyasal gübre ihraç etme kabiliyeti ile ilgilidir. BM yetkilileri, Rus kargosu taşıyan gemilerin sigortalanmasıyla ilgili müzakerelerin son aşamaya geldiğini söylemesine rağmen, bu konuda herhangi bir ilerleme yok. Ayrıca, kargo teslimatları için ödeme ve gemi servisi ile ilgili sorunlar çözülmedi.
Tahıl anlaşmasının uygulanması için son tarih 18 Kasım 2022'de sona erecek eğer statüko devam ederse Rusya'nın anlaşmaya katılımını sonlandırmak için her türlü nedeni olacağından, bu hususları çözmek için iki hafta kaldı. Bu zor meselede arabuluculuk yapan Türk tarafını ve BM'yi takdir etmeliyiz. Ancak Ankara'nın kendi jeopolitik çıkarları ve hedef belirlemesi olduğunu bilinen bir realite. Aynı zamanda, Vladimir Putin 2 Kasım 2022'de tahıl anlaşmasının yeniden canlandırılmasında kilit rolü oynayanın Türkiye olduğunu doğruladı.
Rus lider, "Türk ortaklarımız bu durumun açıklığa kavuşturulmasında arabuluculuk yaptı ve Türk tarafından Savunma Bakanlığı aracılığıyla Ukrayna tarafından bu insani koridorların askeri amaçlarla kullanılmayacağına dair güvence verildiği bilgisi alındı" dedi..
Şimdi ise Kiev'in Türkiye'ye verdiği söze ne kadar sadık kalacağı merak konusu.
Bununla birlikte, bu hikâyenin tamamında biraz farklı bir bağlam önemlidir. Ukrayna liderliğinin halka açık konuşmalarında sürekli olarak Rusya Federasyonu ile müzakerelerin imkansızlığını ilan etmesine rağmen, pratikte her şey biraz farklı görünüyor. Böylece Türk tarafı, Rusya Savunma Bakanlığı'na Kiev'in bu koridorların askeri amaçlarla kullanılmayacağına dair resmi güvence verdiği bilgisini verdi. Yani, resmi olarak Rusya ve Ukrayna arasında müzakere yok, ancak gerçekte kesinlikle varlar ve bir tahıl anlaşmasıyla sınırlı değiller. Aynı düzenli tutuklu değişimi, birdenbire değil, müzakereler sonucunda gerçekleşir.
Ukrayna ve Rusya’nın dünyanın en büyük buğday üreticileri olması nedeniyle savaşın buğday fiyatlarına etkisi büyük. Tahıl Koridoru Anlaşması, Ukrayna ve Rusya’nın tahıl ve diğer gıda ürünlerini dünya pazarlarına ihraç etmesini sağlıyor. Anlaşma şimdiye kadar 9,7 milyon metrik tondan fazla tahıl ve diğer gıda ürünlerinin Ukrayna limanlarından ayrılmasına izin verdi. Rusya’nın, anlaşmayı askıya almasının ardından hafta başında artan buğday fiyatı, anlaşmaya geri dönmesinin ardından yeniden düşüşe geçti.
8 Kasım 2022, Moskova
Teilen
Druckversion 