Irak'ta Mukteda Es-Sadr: 'Kulağa bir fiske'
Irak'ta Mukteda Es-Sadr: 'Kulağa bir fiske'
27 Temmuz 2022'de Bağdat'ta yüzlerce protestocu, ağır bir şekilde tahkim edilmiş Yeşil Bölge'nin duvarlarını yıktı ve Irak parlamento binasına yürüdü. Ateşli Şii din adamı Mukteda el-Sadr'ın bu müdavimleri, Muhammed Şii el-Sudani'nin başbakan seçilmesini engellemeye çalışıyorlardı. Irak'ta uzun hükümet kurma sürecinin bir başka bölümü olan parlamentonun barışçıl işgali, göstericiler tarafından yalnızca bir "kulak hareketi" - hafif bir ceza için Arapça bir terim - olarak tanımlandı, ancak "Yarın, devrim" uyarısında bulundular. Sadr'ın yardımcısı Salih Muhammed el-Iraki'nin gösteri sonrası yayınladığı bu ince örtülü tırmanış tehdidi, din adamının barışçıl gösterilerden düpedüz şiddete kadar halk ayaklanmalarını ustalıkla ayarlanmasını ima ediyordu.
Protestolar tamamen beklenmedik değildi. 2004-2008'de ABD önderliğindeki koalisyonla ölümcül çatışmalara ilham veren bir zamanların milis lideri olan Sadr'ın sokaklardaki şikayetleri kullanma ve on binlerce kişiyi yabancı emperyalizme, başarısız hükümetlere, yaygın yolsuzluğa ve adaletsizliğe karşı protesto için seferber etme yeteneği, onun hızla yükselişini hızlandırdı. Sadr tarafından düzenlenen geniş çaplı protestolar, 2017, 2019 ve 2020'de birbirini izleyen Irak hükümetlerini felç etti.
Ekim 2021'de Sadr Hareketi parlamento seçimlerinde sandalyelerin çoğunluğunu aldığında, onun adını taşıyan lideri nihayet ayaktakımı kışkırtıcıdan kral yapıcıya geçiş yapmış gibi görünüyordu. Yine de dokuz ay sonra, 73 milletvekiline hükümetin kurulmasındaki gecikmeler nedeniyle - özellikle de gecikmeler onun hükümeti kurmasını engellediği için - istifa etmelerini emrederek, karakteristik olarak başına buyruk bir hareket yaptı. Bekletme büyük ölçüde, Sadr koalisyonunun parlamento seçimlerindeki beklenmedik - ve benzeri görülmemiş - başarısı karşısında şaşkına dönen eski Başbakan Nuri el Maliki liderliğindeki rakip bir Şii koalisyonu olan Koordinasyon Çerçevesinin arka kapı siyasetinden kaynaklanıyordu. Maliki, 2012'de Ayad Allavi'ye karşı yaptığı gibi, Sadr'ın çoğulculuğunu yıkmayı ve bir başbakan adayı göstermek için bir çoğunluk koalisyonu kurmayı başardı.
Sadr, 2012'nin tekrarlanmasına izin vermeye hazır değil. Irak'ın eski enerji bakanı Luay al-Khatteeb'e göre, 'Sadr bir noktayı kanıtlamak istiyor; Irak'ta oyunun kurallarını değiştiren kişi olduğunu ve parlamentonun içinde veya dışında olsun, hiçbir şeyin onun onayı olmadan hareket edemeyeceğini, konsensüs adayı üzerinde bir anlaşmaya varılmadığı takdirde, Irak korkunç zamanlarla ve çok endişe verici bir belirsizlikle karşı karşıya kalacak.' Ancak bir iç savaş öngörüsü mümkündür, inşallah bu gerçekleşmez. "Halk ve Merciya [Şii dini otoritesi] herhangi bir Şii/Şii çatışması senaryosunu reddedecek ve herhangi bir iç savaş girişimini etkisiz hale getirilecektir."
Bu önemli bir noktadır. Görünüşte ve mesajlara göre, bu son protesto turu Koordinasyon Çerçevesinin Sudanlıyı başbakanlığa aday göstermesiyle tetiklenmiş olsa da, gerçek motivasyonlar Irak'taki 'Şii Evi'ni hangi hiziplerin kontrol edeceği sorusunu içeriyor gibi görünüyor. Eski Irak hükümet sözcüsü Ali al-Dabbagh, 'Mukteda [el-Sadr]'ın Şii bileşenini temsil etmede yalnız kalmak istediğine inanıyor ki bu başarılamaz; zira onlar kişisel vizyonunu empoze etmek için takipçilerinin sadakatini kullanıyor.' Bu sadece ülkedeki en yüksek makamı kontrol etmekle ilgili değil. Fakat aynı zamanda çoğu vatandaş için sözcü rolünü üstlenmekle ilgilidir. Sadr daha büyük bir rol istiyor, ancak önce hükümet oluşumunun kontrolünü yeniden ele alması gerekiyor.
Sadr'ın siyasi temsilcisi Dhiaa al-Asadi, 27 Temmuz 2022 protestolarının yalnızca siyasi ifade olduğu konusunda ısrar ediyor ve "barışçıl, vandalizmden uzak ve kontrol altında oldukları sürece bu protestolar yasaldır ve herhangi bir adli veya sosyal normu ihlal etmez, kanaatinde." 'Sadr, diğer partilere ve politikacılara, insanların başbakan seçiminden memnun olmadıklarını kanıtlamak istedi. Sadrcıların parlamentodan istifa etmelerine rağmen kamusal aktivizimden vazgeçmediklerini ve halkın çıkarlarını savunmaya devam edeceklerini ve reform için mücadele etmeye devam edeceklerini hatırlatmak istedi.'
Bununla birlikte, korumalar veya milislerin eşlik ettiği silahlı bir Nuri el Maliki'nin ortalıkta dolaştığı doğrulanmamış görüntülerle, Iraklı gözlemciler arasında protestoların kontrolden çıkıp Şii içi bir iç savaşa dönüştüğü konuşuluyor. Khatteeb bu tür endişeleri uyarılarla reddediyor. "Protestolar ve ifade özgürlüğü, sivil huzursuzluğa neden olmak veya kamu ve özel mülklere zarar vermek için devlet güvenliğini tehlikeye atmadıkları sürece Irak anayasası tarafından korunan ve güvence altına alınan demokratik haklardır" diyor. "Bu tür haklar halk tarafından tam olarak anlaşılmadı ve henüz hükümet tarafından iyi bir şekilde ele alınması gerekiyor - bunun nedeni Irak'ta yeni oluşmaya başlayan demokratik deneyim, olarak değerlendirilebilir.
Asadi, "Sadr'ın asla bir iç savaş başlatmayı (ya da arkasında sebep olmayı) amaçlamadığını ya da buna çalışmayacağını" ileri sürerek, topyekûn bir iç savaş ihtimalini de aynı şekilde reddediyor. 'Reform projesini ve taleplerini son seçimlerden önce bile açıkça ortaya koydu ve ciddi reformlar yapılana kadar bu baskıyı sürdürecek. Koordinasyon Çerçevesi insanların öğrenmek istemediği derslerden biri, zaten denenmiş politikacıların geri dönüştürülmesinin insanlar için kabul edilemez olduğudur. Merciya'nın, diğer ortakların ve Irak halkının beklentilerini karşılayacak yeni adaylar çıkarsalar iyi olur' dedi.
Fakat bu reformlar gecikti ve uygun bir zamanda gelmedi. Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) yakın tarihli bir raporuna göre, Irak ekonomisi, ihtiyatlı mali yönetim ve güçlü petrol ihracatının yardımıyla bölgedeki en iyi performans gösteren ekonomilerden biri olarak değerlendiriyor. Yine de federal ve eyalet düzeyindeki yaygın yolsuzluk, ortalama Iraklıların ödülleri toplamasını engelliyor, bu da Sadr'ın savunduğu veya istismar ettiği görülen bir neden. Milliyetçilik ve demokrasinin işsizlik, enflasyon, yoksulluk ve içme suyundan daha önemsiz olduğunu zekice gözlemleyen Sadr, egemenlik için kibirli sloganlardan saparak şimdi 'reform devrimi ve adaletsizliğin ve yolsuzluğun reddi' çağrısında bulundu.
Mevcut kriz, bazı açıklamalara göre, Kürt siyasi yapısı içindeki son bölünmeler ve anlaşmazlıklar nedeniyle daha da şiddetlendi. Pek çok yönden, Kürtler olmasaydı bir anlaşmazlık olmazdı. Geçmişte, bir blok olarak oy kullanmak, bir koalisyonu rahatça zirveye oturtmak için yeterli sandalye sağlıyordu; geçen yıl da aynı sonuç muhtemel görünüyordu. 329 sandalyeden 63'ünü kazanan Kürtlerin yine belirleyici grup olması bekleniyordu. Yine de Kuzey Irak'taki Kürt içi gerilimler bloğun gücünü etkisiz hale getirdi. Barzani yönetimindeki KDP'nin Sadr'ların tarafını tutması ve Talabani kontrolündeki KYB'nin Maliki'nin Koordinasyon Çerçevesine kur yapması ve Kürt adayının Irak cumhurbaşkanlığını üstlenmesi konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle, Kürtler başbakanı seçecek olan bloğa katılma yeteneğini kaybetti ve potansiyel olarak cumhurbaşkanı ofisini idari olarak ele geçirebilir.
Khatteeb, 'Kürtler' bölünmesinin Şii bölünmesinden beslendiğini, ancak bunun bir engelleyici olmadığını söyleyerek Kürt faktörünü hafife alıyor. En kötü senaryoda Kürtler, tıpkı 2018'de olduğu gibi, cumhurbaşkanlığı için iki adayla parlamentoya gidecek.' Asadi'ye göre, 'Kürt bölünmeleri tüm sürece gölge düşürse de asıl sebep Şii blokları arasında birçok belirleyici konuda anlaşmazlık olmaya devam ediyor, kabinenin kurulması bunlardan sadece biri.' Bağdat'taki bu son çıkmazda, parlamento resmi yetkileri elinde tutmadığı için mevcut vekiller hükümetin kritik işleri yapma kabiliyetini engelleyen gerilimler muhtemelen aylarca hissedilecek. Ve eğer Sadr kendini dizginlemezse, pek çok kişi devam eden bir 'Şii açmazından' veya bir iç savaşın patlak vermesinden korkuyor.
Irak siyasi sisteminde değişken olan mevcut durum, 30 Temmuz 2022'deki ve bir sonraki parlamento oturumunda kendi kendine çözülebilir veya aylarca uzayabilir. Barışçıl 'kulağa bir fiske' atışma, liderlik mücadelesinin kısa vadeli bir çözümüne yol açabilir veya Şiiler arası iç şiddetin başlamasının habercisi olabilir. Lübnan ve Bosna'da olduğu gibi, parlamenter ve mezhepsel yönetimin bir bileşimi olan Irak siyasi sisteminin öngörülemez olduğu ve çoğu zaman bağışlayıcı olmadığı kanıtlanmıştır. Değişken Mukteda es-Sadr ve yandaşlarını denkleme eklemek yalnızca belirsizliği artırır, şiddet olasılığını yükseltir ve önümüzdeki günlerde barışçıl bir güç geçişi olasılığını azaltır. Başbakanlık savaşı yakın zamanda bitse bile, 'Şii Evi'ne liderlik etme savaşı henüz bitmedi.
19 Ağustos 2022, Lüksemburg
Teilen
Druckversion 