Avrupa'nın Bütünleşme İkilemi: Ukrayna Tahılı ve Türkiye'nin Potansiyel
Üyeliği Üzerine Bir İnceleme
Prof. Dr. Dr. Ümit Yazıcıoğlu
1. Giriş
Avrupa Birliği (AB), tarih boyunca birçok defa, farklı ulusal
çıkarlar ve egemenlik kavramlarının birlik idealiyle nasıl çakışabileceğini görmüştür. Bu durum, son dönemde Doğu Avrupa ülkelerinin Ukrayna tahılına dair yaklaşımlarında açıkça
belirginleşmiştir. Bu makale, bu yaklaşımların AB'nin içsel dinamiklerini ve geleceğini nasıl etkilediğine odaklanmaktadır. Ukrayna tahılına dair politikaların
ötesinde, Doğu Avrupa ülkelerinin Brüksel kararlarına ne ölçüde
uyma veya karşıt bir tutum sergileme eğilimi gösterdikleri, bütünleşik bir Avrupa ideali ile ulusal çıkarlar arasındaki gerilimi ortaya koymaktadır. Bu,
bir yandan AB'nin ne kadar bütünleşik ve eşgüdümlü hareket edebileceği sorusunu gündeme getirirken, diğer yandan da üye ülkelerin egemenlik anlayışlarının ve ulusal önceliklerinin birlik politikalarıyla nasıl bir etkileşim içinde olduğunu göstermektedir. Bu kompleks durumu daha da karmaşıklaştıran bir başka dinamik, Türkiye'nin potansiyel tam üyeliği meselesidir. Türkiye'nin AB'ye tam üye olma süreci, AB'nin genişleme politikasını ve jeopolitik pozisyonunu derinlemesine etkileyebilir. Türkiye'nin coğrafi konumu, ekonomik potansiyeli ve kültürel mirası, onun AB içindeki olası
rolünü şekillendirme potansiyeline sahiptir. Ancak, Türkiye'nin tam
üyeliği de, tıpkı Ukrayna tahılı meselesi gibi, AB üye ülkeleri
arasında farklı yaklaşımların ve görüşlerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Sonuç olarak, bu bilimsel makale, AB'nin birlik olma ideali ile ulusal çıkarlar ve egemenlik kavramları arasındaki
sürtüşmeyi vurgulamaktadır. Hem Ukrayna tahılı meselesi hem de Türkiye'nin potansiyel üyeliği, AB'nin gelecekte nasıl bir yapıya bürüneceği konusunda kritik öneme sahip olan dinamikler
arasında yer almaktadır.
Avrupa Birliği (AB), kuruluşundan bu yana hem ulusal egemenliklerle hem de kolektif birlik idealiyle sürekli bir etkileşim içerisinde olmuştur. Son dönemde bu etkileşimin en belirgin olduğu alanlardan biri, Doğu Avrupa ülkelerinin Ukrayna tahılına dair politik tutumlarıdır. Öte yandan, Türkiye'nin potansiyel tam üyeliği, birliğin genişleme
politikasını ve jeopolitik konumunu etkileyen bir başka önemli dinamik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu analiz, Oxford, Lüksemburg ve Seoul Üniversiteleri'nde konferans serisi olarak sunulan derinlemesine bir araştırmaya dayanmaktadır.
2. Avrupa Birliği'nin son dönemdeki
kararları
Avrupa Birliği'nin son dönemdeki kararları, üye ülkeler arasındaki birlik
anlayışında birtakım zorluklar
yaşandığını göstermektedir. Özellikle Afrika üzerinden Akdeniz rotasını takip eden göçmenlerin konaklaması konusundaki farklı
yaklaşımlar bu zorlukları
işaret etmektedir. Aynı zamanda,
Ukrayna'nın tahıl tedariki konusu da birlik içerisinde farklı yaklaşımların var olduğunu göstermektedir. Bu iki örnekte de Doğu ve Batı Avrupa arasındaki görüş ayrılıkları belirginleşmiştir.
3. Ukrayna'yla sınır komşusu olan
beş Doğu Avrupa ülkesinin tavırları
Geçtiğimiz Mart ayında, Ukrayna'yla sınır
komşusu olan
beş Doğu Avrupa ülkesi; Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya ve Slovakya, Avrupa Komisyonu'na Ukrayna'dan tahıl ithalatı konusunda kısıtlamalar getirilmesi
için başvuruda bulundular. Bu talep,
bu ülkelerin tarımsal çıkarlarının korunması ihtiyacı doğrultusundaydı. Brüksel, bu talebi dikkate alarak, söz konusu ülkelerin pazarlarını Ukrayna'dan gelen bazı tarım ürünlerine
karşı koruma altına aldı. Bu kısıtlama
2 Mayıs'ta başladı ve 15 Eylül'e kadar
sürdü. Ancak bu tarihten itibaren Avrupa Komisyonu kısıtlamaları kaldırdı.
Ancak, bu kısıtlamanın sona ermesinin ardından, birçok ülke hala Ukrayna tahılını
pazarlarında görmek istemiyordu. Bu durum, özellikle yakın gelecekte Kiev ile daha yakın bir ilişki kurmayı planlayan Polonya tarafından belirgin bir şekilde ifade edildi.
Avrupa politikasının derin sularında, Polonya-Litvanya
Topluluğu
Başbakanı Mateusz Morawiecki,
Polonya'nın kendi yoluyla ilerlemeye kararlı olduğunu belirtti. "Ukrayna tahıl ithalatına yönelik kısıtlamalarımızı sürdüreceğiz. Berlin ve Brüksel'in görüşlerini dikkate almadan kendi politikamızı
belirleyeceğiz"
şeklinde bir açıklamada bulundu. Bu
duruş, 16 Eylül'de Ukrayna'dan gelen
bazı tarım ürünleriyle ilgili yeni kısıtlamaların ilanıyla somutlaştı.
Macaristan'ın lideri Viktor Orban da, Avrupa Birliği'nin merkezi yönetimine dikkat çekici bir
eleştiri getirdi. AB'nin bazı
Doğu Avrupa ülkelerini Ukrayna tahıl
ihracatını desteklemek için ikna etmeye çalıştığını, ancak bu tahılın aslında Afrika'daki ihtiyaç sahiplerine ulaşmadığını belirtti. Orban, bu durumun Macar tarımını olumsuz etkilediğini vurguladı.
Bu eleştirilere ek olarak, Macaristan'ın Ukrayna'dan gelen birçok ürüne yönelik
kısıtlamaları genişlettiği gözlendi.
Slovakya ise bu konuda daha sessiz bir yaklaşım benimsedi. Ancak, Slovak Tarım
Bakanlığı'nın
verdiği bir kararla Ukrayna tahılının
ülkeye girişini engelledi. Gerekçe
olarak, bu ithalatın yerel çiftçilere zarar vereceği belirtildi.
Önceki dönemlerde, Polonya'nın bir yetkilisi, Romanya'nın da Ukrayna tarım ürünleri
üzerindeki kısıtlamaları genişleteceğini belirtmişti. Ancak bu beklenti gerçekleşmedi ve Bulgaristan, kısıtlamaları kaldırma yönünde bir adım attı.
4. Bazı Doğu Avrupa ülkelerinin Brüksel'e
karşı daha şüpheci duruşu
Bu olaylar ışığında, bazı Doğu Avrupa ülkelerinin - özellikle Brüksel'e
karşı daha
şüpheci bir duruşa sahip olanlarının - AB'nin merkezi yönetimine
karşı daha
bağımsız hareket etme
eğiliminde oldukları gözlemleniyor.
Öte yandan, AB'ye daha yakın duran ülkelerin merkezi yönetimin iradesine daha fazla uydukları görülüyor.
Polonya'nın mevcut yönetiminin Brüksel'le olan anlaşmazlıkları biliniyor. 2021 Eylül'ünde, AB Mahkemesi, Polonya'nın, Çek
Cumhuriyeti ve Almanya'ya yakınlığıyla
bilinen Turow madenindeki faaliyetleri nedeniyle günlük 500 bin Euro ceza ödemesine hükmetti. Prag, madenin çevresel ve vatandaşları üzerindeki olumsuz etkileri gerekçe göstererek bu davanın
açılmasına ön ayak oldu. Ancak Polonya, hem madeni kapatma hem de cezai yükümlülükleri yerine getirme konusunda dirençliydi. Bu mesele, Çek Cumhuriyeti ile Polonya arasında
Şubat 2022'de varılan mutabakatla çözüme
kavuştu.
Ukrayna'nın tahıl ithalatı meselesi belki de AB Mahkemesi'nde ele alınacak. Ancak bu
süreç zaman alabilir ve Polonya'da yaklaşan seçimler var. Mevcut iktidardaki Hukuk ve Adalet Partisi için, bu durumu yanlış
yönetmek siyasi bir risk olabilir. Polonyalı tarım üreticileri, hem hükümet hem de “Sivil Platform” gibi
muhalefet partileri için kritik bir oy kitlesini temsil ediyor.
Slovakya'da yaklaşan seçimler ışığında, muhalif "Kurs - Sosyal Demokrasi" partisi, mevcut yönetimi sertçe
eleştiriyor ve potansiyel olarak
iktidara gelme olasılığına sahip.
Slovakya'nın mevcut hükümeti, Kiev ile olan ilişkiler konusunda dikkatli bir yaklaşım benimsemek zorunda.
Macaristan Başbakanı Viktor Orban'ın ulusal çıkarlar söz konusu
olduğunda AB'den
bağımsız hareket etmeye
eğilimli
olduğu biliniyor. Bu
bağlamda, Ukrayna tahıl ithalatına
getirilen yasaklar, Orban'ın tutumunun bir yansıması olarak görülebilir.
Polonya, Slovakya ve Macaristan'ın, AB'nin pazar ilkesine meydan okumaları, bu ülkelerle
Brüksel arasındaki ilişkilerde köklü
bir değişikliğe işaret etmeyebilir. Ancak, Doğu Avrupa'nın ulusal eğilimli devletleri ile AB'nin küreselci liderleri arasındaki farklılıklar giderek belirginleşiyor.
Ukrayna tahıl meselesi, bu büyüyen çatlağı derinleştirebilir. İlerleyen zamanlarda, AB üyesi ülkeler, ya tam anlamıyla uluslararası bir
birlik oluşturacaklar ya da AB'den
ayrılacaklar. Bazı Doğu Avrupa
ülkelerinin bu ikinci seçeneği tercih
etmeye eğilimli olduklarına dair
işaretler
var.
5. Doğu Avrupa'nın Brüksel
Karşısında Bağımsız Hareket Eğilimi ve AB'nin
Geleceği
Doğu Avrupa ülkelerinin Avrupa Birliği'nin (AB) merkezi organı olan Brüksel'e karşı bağımsız hareket eğilimlerinin artması, AB'nin bütünlük ilkesi ve entegrasyon sürecini yeniden
ele alma ihtiyacını gündeme getiriyor. Bu hareketler, genişlemenin getirdiği ekonomik avantajların yanı sıra politik ve kültürel zorlukları da beraberinde getirmekte ve üyelik kriterlerinin ve değerlerinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.
AB'nin genişlemesi, bazı Doğu Avrupa ülkelerinin özgün iç politika dinamiklerini ve dış etkileriyle
birleşerek, Brüksel'den farklı bir yörünge izlemelerine neden olmuştur.
Bu bağlamda, ekonomik dinamiklerin de bu ülkelerin AB ile ilişkilerini
nasıl şekillendirdiği üzerinde durulması
gerekmektedir.
Bu tespitler, AB'nin daha derinlemesine entegrasyon sürecinin ihtiyaçlarını ve üye ülkeler arasındaki
dayanışmayı yeniden ele almasını gündeme getiriyor. Bununla birlikte, üyelik kriterleri, değerler ve normlar arasındaki bu türden gerilimlerin, AB içerisinde farklı entegrasyon hızlarını tetikleyebileceği ve bu durumun, AB'nin geleceğine dair stratejik düşünce ve planlamayı zorunlu kılacağı akılda tutulmalıdır.
6. AB'nin Geleceği: Türkiye'nin Tam
Üyeliği ve Birliğin Bütünlüğü Üzerine Bir
Değerlendirme
Avrupa Birliği (AB), kuruluşundan bu yana çeşitli genişlemelerle büyümüş, entegrasyon süreçleriyle siyasi ve ekonomik olarak daha sıkı
bağlar kurmuştur. Ancak, son yıllarda AB'nin karşılaştığı meydan okumalar,
Birliğin geleceğinin belirsiz olduğunu göstermektedir. Bu belirsizliğin en büyük sebeplerinden biri, Türkiye'nin tam
üyeliği meselesidir.
Türkiye'nin AB'ye katılım süreci, 1963'te Ankara Anlaşması ile
başlamış olup, 1987'de tam üyelik başvurusu ve 2005'te müzakerelerin başlamasıyla yeni bir boyut kazanmıştır. Ancak, bu süre zarfında Türkiye ile AB arasındaki ilişkiler, çeşitli siyasi, ekonomik ve kültürel engeller sebebiyle istikrarsız bir seyir izlemiştir.
Özellikle son yıllarda Türkiye'nin jeostratejik konumu, enerji koridorları üzerindeki etkisi ve bölgesel dengelerdeki rolü, AB için kritik bir öneme sahiptir.
Eğer AB, Türkiye'yi tam üyeliğe kabul etmezse, bu, Birliğin jeopolitik ve ekonomik potansiyelinden önemli ölçüde yoksun
kalacağı anlamına gelir. Türkiye'nin demografik yapısı, genç ve dinamik nüfusuyla birlikte Avrupa'nın yaşlanan demografisine canlılık katabilir. Ekonomik olarak Türkiye, büyüyen ekonomisi, coğrafi
konumu ve enerji hatları üzerindeki stratejik konumuyla AB'ye önemli avantajlar sunabilir.
Öte yandan, Türkiye'nin tam üyeliğinin reddedilmesi, AB'nin
küresel arenada bir aktör olarak gücünün azalmasına yol açabilir. Türkiye'nin bölgesel ve küresel meselelerdeki rolü dikkate alındığında, bu ülkenin dışlanması AB'nin uluslararası etkinliğini sınırlayabilir. Ayrıca, Türkiye'nin dışlanması, diğer potansiyel üye ülkeler için de caydırıcı bir örnek teşkil edebilir, bu da AB'nin
genişlemesi ve entegrasyon sürecini olumsuz etkileyebilir.
Sonuç olarak, Türkiye'nin AB'ye tam üyeliğinin reddedilmesi,
hem AB'nin bölgesel ve küresel etkinliğini azaltabilir hem de Birliğin
genişlemesi ve entegrasyon süreçlerini olumsuz etkileyebilir. Bu bağlamda, AB'nin geleceği için Türkiye'nin tam üyeliğinin kritik bir öneme sahip olduğunu söylemek mümkündür. Eğer bu potansiyel değerlendirilmezse, AB'nin bütünlüğü ve küresel etkinliği tehlike altında olabilir.
7. Sonuç
Avrupa Birliği, çok çeşitli üye ülkelerden oluşan bir yapıya sahiptir ve bu çeşitlilik, zaman zaman farklı ulusal çıkarların ve yaklaşımların ortaya çıkmasına neden
olmaktadır. Ukrayna tahılı konusundaki son olaylar, özellikle Doğu Avrupa ülkelerinin ulusal çıkarlarına ne kadar sıkı sıkıya
bağlı olduklarını göstermektedir. Polonya, Slovakya ve Macaristan gibi ülkelerin Brüksel'in kararlarına karşı bağımsız eylemleri, AB'nin geleceği için bazı zorlukları ve potansiyel ayrışmaları işaret ediyor. Ancak, tarafların bu tür konularda genellikle uzlaşma yoluna
gittiği de göz ardı edilmemelidir. Buna rağmen, son yıllardaki bu tür
gerginlikler, AB'nin uluslararası bir kurum olarak nasıl evrileceği konusunda önemli soruları gündeme getiriyor. Özellikle bazı
Doğu Avrupa ülkelerinin, ulusal egemenliklerini koruma konusundaki kararlılıkları, AB'nin gelecekteki yapısına ve işleyişine dair ipuçları sunuyor. Bu bağlamda, AB'nin, üye ülkelerin ulusal çıkarları ile birliğin genel çıkarlarını nasıl
dengeleyeceği, önümüzdeki dönemlerin en kritik meselelerinden biri olarak karşımıza çıkıyor.
Doğu Avrupa ülkelerinin Avrupa Birliği (AB) karşısında gösterdiği
bağımsız hareket eğilimi, AB'nin bütünlüğü, entegrasyon süreci ve üyelik kriterlerini yeniden değerlendirme ihtiyacını ortaya
koymaktadır. Bu ülkelerin ekonomik, politik ve kültürel dinamikleri, Brüksel'den farklı bir yörünge izlemelerine neden olmuş, bu da
AB'nin entegrasyon sürecini ve üye ülkeler arasındaki dayanışmayı gözden geçirmesini gerekli kılmıştır. Bu gerilimler, AB'nin geleceğini şekillendirme ve stratejik planlama ihtiyacını daha belirgin hale getirmektedir.
Avrupa Birliği'nin (AB) geleceği, Türkiye'nin tam üyeliği meselesiyle yakından ilişkilidir. Türkiye'nin jeostratejik konumu, demografik yapısı ve ekonomik potansiyeli, AB için önemli avantajlar sunar. Eğer Türkiye tam üyeliğe kabul edilmezse, AB'nin küresel etkinliği ve bütünlüğü risk altında olabilir. Bu bağlamda, Türkiye'nin tam üyeliğinin, AB'nin geleceği için kritik bir öneme sahip olduğu vurgulanmaktadır.
Doğu Avrupa ülkelerinin, özellikle Brüksel’in kararlarına dair
bağımsız politik yaklaşımları, ulusal ve kolektif çıkarlar arasında bir
gerilimi işaret ediyor. Ukrayna tahılı politikası, bu gerilimin somutlaştığı bir örnek olarak ele alınabilir. Türkiye'nin potansiyel tam üyeliği, AB'nin genişleme stratejisi ve jeopolitik dinamikleri açısından büyük bir öneme sahip. Türkiye'nin coğrafi konumu, ekonomik kapasitesi ve kültürel bağlamı, AB ile olan ilişkisinin hem olumlu hem de olumsuz boyutlarını belirleyebilir. Hem Ukrayna tahılı meselesi
hem de Türkiye'nin potansiyel üyeliği, AB'nin geleceğinin nasıl
şekilleneceği konusunda önemli ipuçları sunmaktadır. Bu iki dinamik, Avrupa'nın
bütünleşme sürecinin gelecekte karşılaşabileceği zorlukları ve fırsatları da göstermektedir.
Not: Dikkatlice
hazırladığım bu detaylı analitik değerlendirme, uluslararası sahnede
tanınmışlık kazanmış Oxford, Lüksemburg, Cambridge ve Seoul
üniversitelerinde bir konferans serisi kapsamında sunulmuştur. Bu elit akademik platformlarda, çalışmam yüksek bir takdir ve ilgi görmüş, akademik müzakereler ve incelemelere
değerli bir perspektif katmıştır.
19 Eylül 2023, Lüksemburg
Teilen
Druckversion 