Ortadoğu'da ABD'nin müttefikleri Suudiler

Ortadoğu'da ABD'nin müttefikleri Suudiler

Prof. Dr. Dr. Ümit Yazıcıoğlu

Artık Suudi Arabistan’ı Amerika Birleşik Devletleri o eski sömürü metoduyla yönlendiremeyeçek. Bu objektif gerçeğe rağmen Suudi Arabistan Krallığı Ortadoğu'da kadim ABD'nin ayrıcalıklı siyasi müttefikleri olmaya devam edecekler. 

ABD yani Amerikalılar ve Suudiler arasındaki ilişkiler yeni bir formata giriyor ve bu durum soğumak yerine yenileniyor. Dolayısıyla bu bağlmadaki gelişmeler  her yerde modern bir yenilenme kapsamlı olmasına rağmen duygusal patlamalar riski taşıyor. Genel olarak bu tablo günümüzün jeopolitik durumu için doğaldır. Yıl sonuna kadar başka bir kompozisyon görebiliriz. Objektif olarak belirtmek gerekirse, bu ülkeler arasındaki ilişkiler uzun zaman önce, geçen yıl Eylül ayında bozulmaya başladığından, ABD ile Suudiler arasında özellikle güçlü bir çelişiklik gözlemlemiyorum. Aslında iki taraf da yaptırım gibi bir eylemde bulunma niyetinde değildi.

Şu anda olan şey, daha çok medyada abartılan bir duygusal patlama. Ancak yine de medya için böyle bir itici güç, OPEC+'ın kararı ve Suudi Arabistan ‘in gönüllü olarak petrol üretimini sınırlama kararıydı. OPEC+ grubu Pazar günü resmi müzakerelerin başlamasını altı saatten fazla erteledi. İki ayrı OPEC+ kaynağı, grubun 2023 için bir politika incelemesini büyük olasılıkla kabul edeceğini ve üyeleri için yeni üretim temelleri üzerinde anlaşmaya varılması halinde 2024'te daha fazla kesinti yapacağını söyledi. Suudi Arabistan'dan yapılacak kesintilerin ne zaman başlayacağı ise henüz belli değil.

Aynı zamanda Suudi Arabistan liderliğindeki OPEC'in en etkili üyeleri ve Körfez ülkelerindeki en büyük üreticiler, Nijerya ve Angola gibi düşük üretim yapan Afrika ülkelerini daha gerçekçi üretim hedefleri belirlemeye ikna etmeye çalıştı. Bir OPEC+ kaynağı, "Afrikalı üreticilerle müzakereler zorlaşıyor" dedi. Birleşik Arap Emirlikleri ise, petrol taşıyan ülkenin artan üretim kapasitesini yansıtmak için daha yüksek bir temel hedefliyor.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nü ve Rusya liderliğindeki müttefiklerini içeren OPEC+, dünya petrolünün yaklaşık yüzde 40'ını üretiyor, bu da politika kararlarının petrol fiyatları üzerinde önemli bir etkisi olabileceği anlamına geliyor.  4 Haziran 2022'de enerji bakanları zirvesinde böyle bir anlaşmaya varıldı. OPEC+ ülkeleri, petrol üretimini azaltmak için parametreleri ayarlayarak 2024'ün sonuna kadar uzattı. Rusya için hedef göstergeler aynı kaldı - üretimde Şubat 2023 seviyesinden günde 500 bin varil azalmasını sağlanması amaçlandı.  Ardından hidrokarbon fiyatları, halen bu kadar dalgalı bir yapıda olmasına ve BRENT'in varili 75-80 dolar koridorunu aşmamasına rağmen bir miktar yukarı yönlü hareket etti.

Rusya Başbakan Yardımcısı Alexander Novak, OPEC+ toplantısının ardından yaptığı açıklamada, Rusya'nın kotadan günde 500 bin varil daha az petrol üretmeye devam edeceğini söyledi. Ona göre bu, OPEC + ülkeleri ile kararlaştırılan bir ihtiyati tedbir ve Rusya şimdiden günde 500.000 varil daha az üretim yapıyor. 4 Haziran 2022 'de Viyana'da düzenlenen OPEC+ toplantısı planlanandan altı saat sonra başladı ve petrol ihraç eden ittifakın çökeceği tahminlerini bile harekete geçirdi. Tıpkı 2020'nin başındaki COVID-19 salgını öncesinde olduğu gibi.

Rusya, petrol üretimindeki gönüllü kesintileri 2024'ün sonuna kadar uzattı. Bu tür varsayımlar, anlaşmanın taraflarından biri olan Suudi Arabistan'ın anlaşmanın diğer tarafı olan Rusya'nın petrol üretimini azaltma yükümlülüklerini yerine getirme disiplininden memnun olmadığına dair bazı Batı medya organlarının yayınları zemininde ortaya çıktı. Ancak Viyana'daki görüşmenin sonuçlarına bakılırsa, böyle bir şey olmadı veya bu haberin nihai karar üzerinde pek bir etkisi yoktu. Aksine, anlaşmanın 2024 sonuna kadar uzatılması, anlaşmanın güçlü kaldığını ve Rusya'nın anlaşmada önemli bir katılımcı olmaya devam ettiğini gösteriyor. Rusya gönüllü olarak Mart ayından bu yana üretimi günde 500.000 varil azalttı. Mayıs ayından bu yana, diğer bazı OPEC+ ülkeleri de buna katıldılar- toplamda (Rusya hariç) üretimi günde 1,1 milyon varil azaltma sözü verdiler. Suudi Arabistan'ın payı da günlük 500.000 varil olarak gerçekleşti.

OPEC tebliğine göre OPEC+ ülkelerinin 2024 yılı sonuna kadarki toplam petrol üretim seviyesi günlük 40,46 milyon varil olarak düzenlendi. Bu, bu yılın Nisan ayında ittifak ülkelerinin gönüllü anlaşmasına ilişkin karardan biraz daha yüksek. Mayıs 2023'te günde 40,1 milyon varil seviyesine ulaşmaları gerekiyor. Genel olarak, böyle bir karar, OPEC + ülkelerinin üretim artışı açısından gecikmesi göz önüne alındığında, bir dizi analistin beklediği kotaların azaltılmasından ziyade, Yakıt Geliştirme Enstitüsü'nde uzmanları bu gelişmenin Energy Complex Technologies'ine daha uygun olduğuna inanıyorlar. Bir yandan, OPEC dışındaki üretim büyümesi nedeniyle işlemdeki katılımcılar için pazar kaybetme riskini azaltıyor: örneğin, bu yıl Amerika Birleşik Devletleri'nde üretimdeki artış günde 1 milyon varil olacak. 2023'te üretiminde günde 600.000 varil artacağı Permiyen Havzası dahil edildiğinde mümkün.

Öte yandan, böyle bir karar aslında Mayıs ayında petrol piyasasına ciddi bir etki yapmayan kota indirimini telafi ediyor. Nisan ayında günlük 1,66 milyon varillik kota indiriminin açıklandığı Brent petrolün ortalama varil fiyatı 78,5 dolardan 84,1 dolara yükselirken, Mayıs ayında ortalama fiyatı varil başına 75,7 dolara geriledi.

Bu Anlaşmanın gücü, Suudi Arabistan'ın 2022 yılının Temmuz ayında petrol üretimini bir ay boyunca günde 1 milyon varil daha da düşürme kararıyla da teyit edildi. Ayrıca, bu önlemin genişletilmesi olasılığı da göz ardı edilmemektedir. Petrol krallığının nedenleri anlaşılabilir- Dünya Para Fonu'nun hesaplamalarına göre ülkenin bütçesi, Kuzey Denizi petrolünün varil başına 80 doların üzerindeki fiyatına dayanıyor. Bu nedenle, Riyad'ın fiyatları mevcut fiyatlardan biraz daha yükseltmesi gerekiyor.

Aslında OPEC+ ülkeleri üretimi artırma planlarının çok gerisinde kalmaya devam ediyor. Kartele göre 2022 yılının Nisan ayında, anlaşmanın kotalarından günde 2,5 milyon varil daha az petrol ürettiler. Bu nedenle, o günkü OPEC ülkelerinin kararı daha çok beyan niteliğindedir. Petrol ihraç eden ülkeler için gerekli olan haber arka planını oluşturabilecek kapasitededir. Ancak bu durum dünya pazarındaki gerçek arz ve talep dengesini hiçbir şekilde değiştiremez. Benzer şekilde, Rusya'nın üretimi azaltma planlarının uygulanmasındaki disipline ilişkin şüpheler, yalnızca OPEC + saflarında anlaşmazlığa neden olabilir, ancak petrol piyasasını dengeleme çalışmalarına hiçbir şekilde müdahale edemez.

Her yıl gerçekleşen standart bir şey gelişiyor, Suudi Aramco devlete ait bir petrol şirketi, Suudi Aramco'nun hafif Arap petrolü satış fiyatlarının yeniden fiyatlandırılması düşünülüyor.

Hindistan ve Çin'deki benzeri görülmemiş hammadde talebinden bu yana Suudilerin petrol arzı açısından Rusya’yla aktif olarak rekabet ettiğini belirtmekte fayda var. Böylece Hindistan'a olan Rus petrol teslimatları 19 kat, Çin'e olan teslimatları ise 28 kat arttı. Bu nedenle Araplar, Rus petrol üreticilerinin pazarından bir parça koparmak için petrol fiyatını düşürdüler. Bu arada Avrupa ve Amerika için ise tam tersine fiyatları yükselttiler. 

Amerika Birleşik Devletleri ile Suudi Arabistan arasındaki uzun vadeli ilişkiler için, özellikle petrol fiyatlarındaki artışın büyük petrol üreticileri oldukları için Amerikalılar için de faydalı olduğu düşünüldüğünde, kriz henüz net bir şekilde görünmüyor. Suudiler, ABD'nin Orta Doğu'daki ayrıcalıklı müttefikleri olmaya devam ediyorlar. Başka bir şey de ilişkilerin daha esnek, hacimli ve karmaşık olması gerektiğidir. Amerikanın eski emperyalist dikte metodları  artık çalışmıyor. Ancak gelecekte Suudiler, Orta Doğu'ya hâkim olma şansını korumak için Amerikalılardan diplomatik yollarla silah almaya devam edecekler.

11 Haziran 2023, Lüksemburg