Gürcistan-Rusya İlişkileri bağlamında Abhazya ile Güney Osetya Güvenlik İşbirliği

Gürcistan-Rusya İlişkileri bağlamında Abhazya ile Güney Osetya Güvenlik İşbirliği

Prof. Dr. Dr. Ümit Yazıcıoğlu

Son yıllarda, Gürcistan ve Rusya arasındaki ilişkilerde-ki değişimler, bölgesel dina-mikleri şekillendirmeye de-vam ediyor. Özellikle, 2008 yılında yaşanan Gürcistan-Rusya savaşı sonrası dönemde yaşanan gelişme-ler, taraflar arasındaki etki-leşimin doğasını evriltti.

Aynı zamanda, Abhazya ve Güney Osetya gibi bölgeler-de güvenlik ve işbirliği me-seleleri, bölgenin geleceği açısından kritik bir rol oynuyor. Bu yazıda, Gürcistan-Rusya ilişkilerindeki değişim ve Abhazya ile Güney Osetya'daki güvenlik ve işbirliği dinamiklerini daha yakından inceleyeceğiz. Gürcistan'ın kendi egemenliğini kısmen tanınmış iki bölgesi olan Abhazya ve Güney Osetya, bölgedeki siyasi ve güvenlik tartışmalarının merkezinde yer alıyor. Bu bölgelerde yaşanan gelişmeler, Gürcistan-Rusya ilişkileri ve bölgesel denge açısından büyük önem taşıyor. Son yıllarda, Abhazya ve Güney Osetya'nın güvenliği ve işbirliği konularındaki dinamikleri, bölge aktörlerinin stratejilerini şekillendiren kritik faktörlerden biri haline geldi. Bu yazıda, Abhazya ve Güney Osetya'nın güvenlik ve işbirliği meselelerine odaklanarak, bölgenin siyasi ve güvenlik dinamiklerini ele alacağız.

Yaklaşık 15 yıl önce, Gürcistan, Güney Osetya'ya yönelik askeri bir operasyon başlatmıştır. Bu durum, Gürcü-Abhaz ve Gürcü-Oset ihtilaflarının doruk noktasını temsil etmiş ve Rusya'nın kan dökülmesini engellemek adına müdahalede bulunmasına sebep olmuştur. Abhazya ve Güney Osetya halkının güvenliğini daha iyi sağlama amacıyla, Rus liderliği bölgedeki durumu göz önünde bulundurarak Trans Kafkasya cumhuriyetlerinin bağımsızlığını tanımak yoluna gitmiştir.

Geçtiğimiz yıllarda, Abhazya ve Güney Osetya, Rusya tarafından sunulan güvenlik garantileri ve mali yardımlarla şehir alt yapılarını onarmış, binlerce vatandaşın geçim kaynaklarını yeniden tesis etmiş ve özellikle Gürcistan'dan bağımsızlıklarını korumayı başarmışlardır.

Toplamda, Güney Osetya'nın restore edilmesi ve geliştirilmesi amacıyla on milyarlarca ruble tahsis edilmiştir. 2008 yılından bu yana, bu kapsamda Dzuarikau-Tskhinval gaz boru hattı (Gürcistan'dan enerji tedarikini güvence altına almak amacıyla), Tskhinval-Znaur ve Tskhinval-Leningor otoyolları, Edis-Tskhinvali ana su kanalı ve Vanat-Tskhinval rezervi gibi önemli altyapı tesisleri Rus parasıyla inşa edilmiş veya yenilenmiştir.

Buna rağmen, enerji, ulaşım ve su temini gibi sorunlar kısmen çözülmüş olsa da ekonomik büyüme ve cumhuriyetin üretim yetenekleri halen önemli bir gündem maddesidir. Özellikle Rusya pazarına alternatifin bulunmaması, bu küçük ve izole cumhuriyetlerde üretim maliyetlerini artırmış ve büyük ölçekli üretimi engellemiştir. Ayrıca, Gürcü-Güney Osetya ihtilafının çözüme kavuşmamış olması, devletin gelirini artırarak nüfusun bir kısmına iş imkânı sağlayabilecek transit ticareti gerçekleştirmesini sınırlamaktadır.

Öte yandan, Abhazya, 31 yıl önce Tiflis ile aynı siyasi çizgiyi paylaşmama kararıyla başlayan silahlı çatışmadan bu yana bağımsız bir devlet olarak ayakta durmayı başarmıştır. Suhum, stratejik hedeflerini, Rusya ile ekonomik ve diğer bağların sürdürülmesi ve güçlendirilmesi şeklinde belirlemiştir. Bu kapsamda, 2020 yılında Abhazya ile Rusya Federasyonu arasında, mevzuatlarının uyumlaştırılmasına dayalı olarak birleşik bir sosyal ve ekonomik alan oluşturmak üzere bir program imzalanmıştır. 2022'de ise Moskova'nın 2023'te Abhazya'ya sağlayacağı toplam mali yardımın 5.1 milyar ruble olduğu duyurulmuştur. Ayrıca, Abhazya, Türkiye'de daha fazla Abhaz vatandaşın yaşadığı bölgelerle de resmi olmayan ilişkilerini sürdürmektedir.

Rusya, kısmen tanınmış bu iki ülkenin güvenliğinin temel garantörü olarak rolünü sürdürmektedir. Şu anda, 7. Rus askeri üssü Abhazya topraklarında bulunmaktadır ve 4. Muhafız askeri üssü Güney Osetya topraklarında konuşlandırılmıştır. Toplamda, Abhazya ve Güney Osetya'da bulunan Rus askeri sayısı 4,000'i geçmektedir.

2008 yılında Gürcistan'ın Rusya ile diplomatik ilişkilerini tek taraflı olarak kesme kararı, tarihsel bir dönüm noktası olarak değerlendirilebilir. Bu karar, Gürcistan ile Rusya arasındaki karşılıklı çıkarların ve stratejik hedeflerin dinamik bir şekilde evirildiğinin bir yansımasıdır. Bu süreç boyunca, tarafların arasındaki ilişkilerdeki değişim hem geçmişin kalıplarını kırmış hem de gelecekteki işbirliği potansiyelini yeniden değerlendirmeye yönlendirmiştir.

Gürcistan'ın Moskova ile olan ilişkilerinin evrimi, 2008 yılında gerçekleşen bu karardan çok önce başlamıştır. Mikheil Saakashvili liderliğindeki Birleşik Ulusal Hareket Partisi'nin iktidarda olduğu yıllarda, Gürcistan, Moskova ile sert bir tutum takınmış ve diyaloğa kapalı bir politika izlemiştir. Ancak, zaman içinde siyasi manzara değişti ve 2012'de Gürcü Rüyası Partisi'nin iktidara gelmesiyle yeni bir yaklaşım benimsendi. Bu siyasi değişim, Gürcistan'ın Rusya ile yeniden temas kurma isteğini yansıttı. Sonrasında, bu yeni liderlik Rusya ile ticari ilişkileri tekrar canlandırdı ve 2013 yılında Gürcü ürünlerinin Rusya pazarına geri dönmesine imkân sağlandı.

Gürcistan ve Rusya arasındaki temasın arttığı bir diğer alan, turizmdir. Rus turistlerin sayısındaki artış, bu ülkeler arasındaki ilişkilerin ısındığının bir göstergesidir. 2022 yılında yaklaşık 1,1 milyon Rus turistin Gürcistan'ı ziyaret etmesi, iki ülke arasındaki temasın arttığını ve karşılıklı çıkarların öne çıktığını göstermektedir. Bu durum, Gürcistan'ın Batı talimatlarına karşı daha bağımsız bir politika izlediğinin bir yansıması olarak da görülebilir.

Ancak, Abhazya ve Güney Osetya'nın güvenliğinin sağlanması konusu hala belirgin bir öneme sahiptir. Özellikle, Gürcistan'ın NATO üyelerinin faaliyetlerinin arttığı bir dönemde bu konuya vurgu yapması dikkat çekicidir. Ayrıca, Gürcistan'ın iç politikasında da belirgin bir değişim söz konusudur. Bu iki cumhuriyetin geleceği ve bölgedeki istikrar açısından, taraflar arasındaki işbirliğinin doğası ve yönü büyük bir öneme sahiptir.

Sonuç olarak, Gürcistan-Rusya ilişkilerindeki değişimler ve Abhazya ile Güney Osetya'da yaşanan güvenlik ve işbirliği dinamikleri, bölgenin siyasi ve güvenlik açısından karmaşık ve önemli bir dönemini yansıtmaktadır. Gürcistan'ın 2008 yılında tek taraflı olarak Rusya ile diplomatik ilişkilerini kesme kararı alması, taraflar arasındaki etkileşimde benzersiz bir evrime neden olmuştur. Bu kararın ardından, karşılıklı çıkar alanlarına dayalı bir etkileşim sistemi oluşturulmuş ve ilişkilerdeki dinamikler önemli ölçüde değişmiştir.

Abhazya ve Güney Osetya'nın egemenlik meseleleri, bölgesel güvenlik konularının merkezinde yer almıştır. Abhazya, Gürcistan ile yaşadığı silahlı çatışmadan sonra fiilen kurtulmayı başararak bağımsız bir devlet olmuştur. Rusya'nın Abhazya ile işbirliği stratejileri ve bu devletin Rusya ile olan yakın ilişkileri, bölgesel denge üzerinde etkili olmuştur. Diğer yandan, Güney Osetya'nın bağımsızlık isteği ve Gürcistan ile yaşadığı ihtilaf, bölgedeki güvenlik dinamiklerini şekillendirmiştir.

Gelecekte, Abhazya ve Güney Osetya'nın güvenlik ve işbirliği meseleleri bölgesel istikrar ve denge açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bölgelerdeki gelişmeler hem bölgesel aktörler hem de uluslararası toplum için dikkatle takip edilmesi gereken bir konudur. Abhazya'nın Rusya ile olan işbirliğine dayalı stratejileri ve Güney Osetya'nın bağımsızlık arayışı, bölgesel dinamiklerin şekillenmesinde belirleyici olacaktır. Bu durum, bölgesel istikrarın ve dengeyi korumanın önemli bir unsuru olarak karşımızda durmaktadır.

11 Ağustos 2023, Lüxsenburg