Fransaa’nın Diplomasi Sanatı - Avrupa Siyasi Toplumu : Macron-Trasse

Prof. Dr. Dr. Ümit Yazıcıoğlu

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron 9 Mayıs 2022 Pazartesi günü, Ukrayna'nın ve şu anda AB çerçevesinin dışında kalan diğer ülkelerin AB ile daha yakından ilgilenmesini sağlayacak yeniden bir " Avrupa Siyasi topluluğu" için bir öneri sundu. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tarafından önerilen "Avrupa Siyasi Topluluğu" (AST) devlet ve hükümet liderleri düzeyindeki ilk toplantısını 6 Ekim 2022 günü Çekya’nın başkenti Prag'da gerçekleştirdi. 9 Mayıs 2022 günü Strasburg’daki Avrupa Parlamentosu'ndaki konuşmasında Macron, böyle bir adımın Avrupa'nın Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden bu yana paramparça olan güvenlik mimarisinin yapılandırmasına yardımcı olacağını dile getirmişti.  

Henüz devam eden Ukrayna'daki savaş ve AB'ye katılmak isteyen Gürcistan ve Moldovya gibi Ukraynalıların meşru istekleri, coğrafyamızı ve kıtamızın organizasyonunu yeniden düşünmemiz gerektiği anlamına geliyor. Bu yeni siyasi organizasyon, temel değerlerimize bağlı olan demokratik Avrupa uluslarının yeni bir siyasi işbirliği, güvenlik, enerji, ulaşım işbirliği alanı bulmasına ve insanların, özellikle gençlerin dolaşabileceği altyapıya yatırım yapmasına izin verecektir. Bu yeni çerçevenin pratikte siyasi olarak nasıl işleyeceği sorusuna yanıt bulunmuş değil. Fakat François Mitterrand'ın bir “Avrupa Konfederasyonu” önerisi vardı, herhalde Avrupa Konfederasyonu kurmak istiyorlar. Böyle bir durumda Ukrayna, Gürcistan, Moldovya, Batı Balkan ülkeleri ve “AB'den ayrılanların” siyasi bir Avrupa'nın daha hızlı bir parçası olmasına izin verilecek. Entegrasyon düzeyi ve hırsı göz önüne alındığında, AB kısa vadede Avrupa kıtasını yapılandırmanın tek yolu olamaz. Buna katılmak, AB'den ayrılanlara kapalı olmayacağı gibi, gelecekte herhangi bir AB üyeliğine de önyargılı olmayacak. Ne var ki coğrafi olarak Avrupa'da bulunan ve değerlerimizi paylaşan ülkeleri demirlemenin bir yolu.  

Emmanuel Macron, Avrupa Siyasi Topluluğu'nun (AST) 6 Ekim 2022 günü kurulmasını memnuniyetle karşıladı. O gün 44 lider eşsiz bir formatta Prag'da bir araya geldiler.  Avrupa Birliğini (AB) dönem başkanlığını yürüten Çekya ‘nın başkenti Prag Şatosu'nda gerçekleşen bu ilk toplantıya AB üyesi 27 ülkenin liderlerine ek olarak Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Gürcistan, İzlanda, Kosova, Lihtenştayn, Moldova, Karadağ, Kuzey Makedonya, Norveç, Sırbistan, İsviçre, Türkiye, Ukrayna ve Birleşik Krallık devletleri veya hükümet başkanları katıldılar. Toplantıya video konferans aracılığıyla katılan Ukrayna lideri Volodimir Zelensky dışında tüm liderler Prag’daydılar. Toplantıya ülkemiz adına değerli Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan katıldı.

Girişimi sürdürülebilir kılmak için endişelenen Devlet Başkanları, 2023 baharında Moldovya'da tekrar bir araya gelmeyi kabul ettiler. Çek Cumhuriyeti'nde, 7 Ekim Cuma günü yapılacak olan enerji konulu toplantıya ise sadece AB üyesi Yirmi Yedi ülke katıldı.  

Avrupa Birliği'nin Ukrayna'daki savaşın bir sonucu olarak hidrokarbon teslimatlarındaki kesintilerden ve hızla yükselen fiyatlardan mustarip. Ancak Avrupa Birliği ortak bir yanıt bulmakta zorlanıyor. Fransa gibi nükleer enerjiyle bahse girenler, daha doğuda Rus enerjisine çok bağımlı kalanlar veya Almanya gibi kömüre güvenmeye devam edenler arasında çıkarlar farklılaşıyor. Berlin, geçen hafta ekonomisini korumak için 200 milyar avroluk bir plan açıkladığında da tepkilere yol açmıştı. Gaz fiyatları tartışmaların merkezinde yer aldı. Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, ihracatçı ülkelere ödenen fiyatlara bir üst sınır getirmeyi kabul etti, Fransa dahil on beş Üye Devlet aynı talebi destekliyor ve istiyorlar. Almanya, hala tanımlanmayı bekleyen bu mekanizma konusunda oldukça çekingen davranmaktadır. Tedarik güçlüklerinin ağırlaşmasından korkuyor. Bu nedenle, Yirmi Yediler, Çarşamba günü Ursula von der Leyen tarafından kendilerine mektupla gönderilen teklifler üzerinde çalıştılar. Ayrıca, ortak gaz alımları geliştirmeyi ve kendisini Moskova'dan kurtarmayı amaçlayan altyapı için halihazırda kabul edilmiş olan Avrupa sübvansiyonlarında 20 milyar avronun ötesine geçmeyi teklif ediyorlar. Prag'da bir karar çıkmadı, çünkü asıl amaç, 20 ve 21 Ekim'de Brüksel'de yapılacak olan bir sonraki Avrupa Konseyi toplantısı ile şimdiki toplantı arasındaki farklılıkların üstesinden gelmektir. Ancak Ukrayna'nın işgalinden bu yana acil bir durum var, Avrupa Birliği'nde toptan gaz ve elektrik fiyatları on beş kat arttı.

Avrupa Birliği'nin (AB) harekete geçme kapasitesinin nasıl güçlendirilebileceği tartışmasında, daha fazla çoğunluk oylaması çağrıları yükseliyor. AB Konseyi şu anda AB Antlaşması'ndaki (TEU) sözde geçiş maddelerinin kullanımını tartışıyor. Onlarla, büyük anlaşma değişiklikleri veya sözleşmeler olmadan daha fazla çoğunluk kararı alınabilir. Bununla birlikte, ulusal vetolardan böyle bir feragat, başlangıçta oybirliği ve bazı durumlarda yüksek engellerle ilişkilendirilen ulusal onay prosedürlerini gerektirir. Daha küçük ve orta ölçekli üye ülkelerde direniş hareketlendiğinden ve düzenli olarak alt edileceklerinden korktuklarından, böyle bir oybirliği şu anda görünmüyor. Bu nedenle, yeni bir AB genişlemesini kolaylaştırmak amacıyla çoğunluk kararlarının genişletildiği ve temel ulusal çıkarları korumak için acil durum maddeleriyle güvence altına alınan bir kurumsal reform paketi gereklidir. Devletler arasında herhangi bir problem olduğunda çözüm için uluslararası ilişkiler kavramı devreye girmektedir. Devletlerin aralarındaki sorunları çözmek için ise geçmişten günümüze iki seçenek olmuştur. Bu durumlarda diplomasiden yararlanılmaktadır ya da savaş devreye girmektedir. Diplomasi, karşılıklı ilişkiler sonucunda anlaşarak problemlerin üstesinden gelinmesini sağlamaktadır. Savaşın getirdiği ölümler, yıkımlar tamamen güce dayalı çözüm sürecidir ve her devlet için bu durum yüzyıllar boyunca faydasız olmuştur. Bu yüzden barıştan yana bir çözüm her zaman daha mantıklıdır. Diplomasi, savaş olmadan ülkeler arasındaki problemleri çözme sanatı olarak görülmektedir.  

Rusya ile Orta Asya devletleri arasındaki ilişkiler, bu bölgedeki ülkeler kadar çeşitlidir. Ancak, Rusya'nın komşuları için hâlâ merkezi bir referans noktası olduğunu ve kritik değerlendirmesi henüz yeni başlayan uzun, çok yönlü bir tarihle bağlantılı olduğunu genellemek yanlış olmaz. Rusya'nın Ukrayna'ya saldırmasından bu yana Orta Asya, Rusya'ya olan bağımlılığını azaltmak istedi. Ama bu o kadar kolay değil. Bölge de bu bağımlılıktan yararlandı: Rusya'daki birçok Orta Asyalı misafir işçinin havaleleri ve sadece oligarkları zengin etmekle kalmayıp aynı zamanda modernleşmeyi de mümkün kılan kurumsal işbirliği yoluyla yapıldı. Son olarak, Rus etkisi aynı zamanda otoriter de olsa istikrarlı bir siyasi düzen anlamına geliyor.

Bu bağlamda Brüksel'in, örneğin Türkiye gibi AB üyeliğine aday olan veya bu statüyü elde etme sürecinde olan ülkelerle etkileşiminin özüne bakarsak, onlarla ilişkilerin farklı şekilde geliştiğini görebiliriz. Serbest ticaret bölgeleri oluşturuluyor, çeşitli krediler sağlanıyor, ortak yatırım projeleri geliştiriliyor, siyasi dönüşümler ve ekonomik modernizasyon finanse ediliyor vs. Ancak, Avrupa Siyasi Topluluğu bu tür şeyler sunmuyor. Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesinde, yalnızca Avrupa güvenliğinin ortaklaşa güçlendirilmesi, enerji krizinin çözümü ve öncelikle enerji kaynaklarının tedariki ile ilgili Avrupa altyapısını kurtarma ihtiyacından bahsediliyor. Sadece bunlarla sınırlı. Entegrasyon maliyetli bir iştir. AB'nin eninde sonunda Türkiye ile diyaloğunu Avrupa Siyasi Topluluğu formatına çevirmeye çalışması olasıdır. Dolayısıyla Rusya'nın şu anda zayıflamış gibi görünmesi, Rusya'nın Orta Asya'daki gelecekteki politikası hakkında hiçbir şey söylemiyor. Bu aynı zamanda Rus seçkinlerinde hangi güçlerin hâkim olacağına da bağlı. Bununla birlikte, Rus dış politikasının daha öngörülemez hale geleceğini hayal edebiliyorum - eski Sovyet bölgesindeki merkezkaç eğilimleri güçlendirmesi muhtemel istenmeyen bir gelişme.

Konuyla ilgili Digression, arasöz

Adamın biri Afrika'da safariye çıkarken yanına minik köpeğini de almış. Minik köpek bir gün ormanda dolaşıp kelebekleri kovalar, çiçekleri koklarken kaybolduğunu fark etmiş. Ne yapacağını düşünürken bir de bakmış ki karşıdan bir leopar geliyor ve belli ki günlük yiyeceğini arıyor. "Şimdi başım dertte" diye düşünmüş minik köpek. Etrafına bakmış yerde kemik parçalarını görmüş. Hemen arkasını leoparın geldiği yöne çevirerek kemikleri kemirmeye başlamış, bu arada da arkadaki hareketi kestirmeye çalışıyormuş. Leopar tam saldıracakken minik köpek kendi kendine konuşmuş; "Ne kadar lezzetli bir leoparmış. Acaba etrafta bundan bir tane daha var mı?

Bunu duyan leopar bir anda donmuş kalmış ve en yakındaki ağaca tırmanarak dalların arasına saklanmış. "Tam zamanında kurtardım canımı, yoksa bu köpeğe yem olacaktım" diye düşünmüş leopar. Bütün bunlar olup biterken bir başka ağacın üstündeki bir maymun olanları izliyormuş. Bildiklerini kullanarak bundan sonra leopardan kurtulabileceğini düşünmüş. Leoparın yanına giderek neler olduğunu anlatmış. Leopar köpeğin yaptıklarına çok sinirlenmiş ve maymuna:

Atla sırtıma, gidip şunu yakalayalım" demiş. Ancak minik köpek neler olduğunu ve leoparın sırtında maymunla birlikte süratle kendisine yaklaştığını fark etmiş. "Şimdi ne yapacağım?" diye düşünürken kaçmaya teşebbüs etmemiş. Bunun yerine arkasını leoparın geldiği yöne dönerek, kemikleri kemirmeye devam etmiş. Tam leopar saldıracakken yine kendi kendine konuşmuş. Bu aptal maymun da nerede kaldı? Yarım saat önce bir leopar daha getirsin diye gönderdim, hala haber yok!

Dünyadaki sansasyonlar

Dünya günümüzde sansasyonlarla karşı karşıya kalmış görünüyor.  İngiltere Başbakanı Liz Truss, Fransa Cumhurbaşkanı Macron ‘a ilk kez "dost" dedi! Daha önce bunu hiç yapmamıştı. Fakat Emmanuel Macron'un onun arkadaşımı yoksa düşmanımı olduğu ile ilgili tüm soruları bekleyip “göreceğiz” diye yanıtladı. Bu arada bir çağır açan başka bir gelişme Prag’da Avrupa Siyasi Topluluğunun (AST) ilk zirvesinin toplanmasıyla gerçekleşti. Bu toplantının gerçekleşmesi Macron'un düşüncesiydi. Bu düşünce doğrultusunda Prag’da toplanan çok sayıda devlet adamı ki bunların aralarında değerli Başkan Recep Tayyip Erdoğan, İlham Aliyev bile Nikol Paşinyan ile görüştüler. Ayrıca Avrupa Konseyi başkanı Charles Michel Fransa Cumhurbaşkanı Macron'un arabuluculuğuyla orada aynı zamanda yapılan ortak görüşmelerin arka planında, yine Prag’da AB liderlerinin gayrı resmi bir zirvesi’ de kapalı kapılar ardında gerçekleşti. 

Evet, neden gizleyelim: Fransızlar diplomasiden iyi anılıyorlar - özellikle bunu yapmakta başarılılar. Eğer başarılı diplomasi yapamazlarsa başarıya ulaşıncaya kadar diplomasideki manevralarını tekrar deniyorlar.  Diplomasi işte böyle bir şey: Hızlı düşün, sakin ol, güçlü görün ve düşmanını kendi silahı ile yen!

AST'nin ilan edilen hedefi - Rusya'nın katılımı olmadan yeni bir Avrupa düzeninin oluşumu. Bu oluşumun resmi temsilcileri Prag’a gelen 44 Avrupa devletinin yeni siyasi temsilcileri görünümüyle dünyanın ilgisini çektiler. Eğer Avrupa Birliği'nde “Brexit” ten sonra Alman-Fransız beraberliğinin düşünce yapısı kabul edilirse, bu iki ülke tartışmasız AB ‘de lider ülke durumuna gelebilir. İşte o zaman AST ‘da Fransa’nın tanımı gereği, “boche” olmayan, şimdi Rusya ile bağları olmayan ilk iki ülke olarak değerlendirilebilir. Rus enerji taşıyıcılarının uluslararası Avrupa arenasına tedariki için gerçekten zor zamanlar geçirmiş gibi görünüyorlar.

Görünüşe göre, 10 yaşındaki Downing Caddesi'nde ikamet etmeyi başaramayan, zaten istifanın eşiğinde olan Liz Truss'tun Macron'a olan “dostluğu “nu, İngiliz gazeteleri onun kötü karikatürlerinde sofistike olarak tanımladılar. Günümüzde bu yeni İngiltere başbakanına verilen destek oranı sadece %26 bazında.  Aslında Macron tüm Rothschild'lerin bir himayecisi. Liz Truss ‘da Rothschild'lerin bir proteini. Dolayısıyla bu bağlamda onun 27 Nisan 2022'de Londra’da Paskalya yemeğinde Lord Mayor'da yaptığı konuşmasını hatırlayalım. Ancak durumun tüm görünen anekdotu aslında son derece ciddi, çünkü çok temel süreçlerin bir göstergesi - suyun yüzeyinde yüzen küçük hava kabarcıklarının altındaki bazı büyük canlıların hareketini nasıl gösterebileceğidir.

Birleşmiş Avrupa fikri

Birleşmiş Avrupa fikri, bir zamanlar filozofların ve ileri görüşlü insanların düşlerinde yer alıyordu. Victor Hugo, insancıl ideallerden esinlenen barışçıl bir “Avrupa Birleşik Devletleri’ni hayal etmişti. Bu hayal, İkinci Dünya Savaşı’nın yıkıntılarından sonra Avrupa Kıtası için yeni bir umut oldu. Avrupa Birliği'nin yaratıcılarının "Rothschild" aile üyelerinin ekonomik desteğiyle en az üç büyük finans merkezinin eseri olduğu sır değil: Bunlar sırasıyla İngiliz, Fransız-İtalyan ve Alman-Avusturya şubeleridir. Şu an için “Rockefeller” üyeleri Amerikalı meslektaşları ile başarılı bir şekilde işbirliği yapıyorlar ve ticari olarak rekabet ediyorlar.  Bu ticari ilişkilerin geliştirilmesi sayesinde Pax Americana'nın tek kutuplu dünyası “dolar imparatorluğu” çerçevesinde “Euro imparatorluğunu” yarattılar. Başka bir Kompozisyonunda yarı bağımsız “sterlin krallığı” da vardı. Buna nazaran Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra mevcut olan eski SSCB’nin ekonomik kaynakları, bölgeleri ve “dünya sosyalist sistemi” dünya çapında aktif olarak geliştirilemedi.

Bu "altın çağ", bir günbatımı gibi yavaş yavaş kayboluyordu: amatörünün diski, 2008-2009'da Lehman Brothers mali krizi sırasında dünyanın başka bir kenarına açıkça dokundu. İngiltere’nin, Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılma kararı alması üzerinden tam 5 sene geçti. Brexit konusu hala Brüksel’i meşgul ediyor.

Brexit kararının alınması herkeste şok etkisi yarattı. Domino etkisi göstereceği yönünde bir korku vardı. Herkes sonun başlangıcı, AB’nin parçalanmasının başlangıcı olduğunu düşünüyordu. İngiltere'nin ayrılmasının, Avrupa'da bölünmeye yol açacağına dair endişeler vardı. Ancak beklenen şey olmadı. Aslında Avrupa Birliği Brexit ile nasıl başa çıkacağına dair oldukça kenetlenmişti ve bu kenetlenme devam etmeye kararlıydı.

Brexit bir kayıp.

AB yönüyle bakarsak Brexit bir kayıp. Elbette İngiltere üye devlet olsaydı çok daha iyi olurdu. İngiltere’nin kararına saygı duyuldu ancak Brexit’in uzun vadede AB’ye olumsuz etki etmesine de izin verilmedi. Hatta Avrupa Birliği’ne şüpheyle yaklaşan Eurosceptic dediğimiz kişiler, örneğin Marine Le Pen, Fransa’nın AB’den ayrılması ya da Salvini’nin euro para birimini terk etmesi gibi konuları tartışmadılar bile. Evet, uzun vadede Brexit bir kayıp, hem de jeopolitik açıdan bir kayıp. Bu durum, AB'nin asil bir komşusunu nasıl idare etmesi gerektiği anlamına geliyor. Ne var ki Brexit’in Avrupa projesine 27 ülkeden daha daha fazla ülkeyle büyümesi için yani büyük bir Avrupa Birliği için bir fren teşkil etti.

Yine Konuyla ilgili Digression kısmında anlattığım mesajlarıma gelirsek; mecazi olarak “kurbağa” (Fransa) ve “engerek” (İngiltere) olarak adlandırılabilecek tarafların doğrudan kayıplara uğradığı malum.  “Rothschild” zenginlerinin Fransız-İtalyan ve İngiliz kolları arasında siyasi görüş ayrılığı vardır. Böylece 15 Ocak 2021'de Chateau de Prigny'nin mülkü aniden tükendi.  Cenevre merkezli Edmond de Rothschild Bank'ın dünya çapında 30'dan fazla lokasyonda yaklaşık 2.600 çalışanı bulunmaktadır. 170 milyardan fazla İsviçre Frangı yönetiyorlar. JTA haber ajansına göre kişisel serveti 180 milyon dolar olarak tahmin edilen Benjamin de Rothshild’in dört kızı ve karısı Ariane bulunuyor.  Edmond ve Rothschild Grubu 57 yaşında hayatını kaybeden Fransız-İtalyan şubesini yöneten, Benjamin de Rothschilde aitti. Resmi olarak belirtildiği gibi, ani bir kalp krizi nedeniyle zatı alileri vefat ettiler. Bunun “tamamen bir İngiliz oyunu” olduğu resmi olarak dile getirilmedi ve hatta alenen ifade edilmedi, ancak gerçekte, ölen kişi tarafından 2007'de kişisel olarak güvence altına alınan Fransız-İngiliz ‘’malibirliğinin” son kırılması olarak algılandı. Londra Şehri, İsviçre Basel ile mücadele içindedir. Ve sonuç olarak Londra - Paris ile kavga ediyordu. 

Görünüşe göre, artık bu muhalefet sona erdi. Kapıdaki mevcut enerji ve gıda krizleri, Liz Truss'u Fransa Cumhurbaşkanı Macron tarafından toplanan AST zirvesinde beyaz bayrak atmaya ve Macron'u "ziyaret etmeye" zorlamış görünüyor. Dolayısıyla artık Foggy Albion için özellikle enerji sektöründeki pek çok sorun büyük ihtimalle ortadan kalkacaktır. Bu, özellikle, İngiliz Kanalı boyunca Fransız elektriğinin tedariki ve şu anda hala toz toplayan Fransız nükleer santrallerinin yeniden başlatılması, "vanadyum çelik yapılarla ilgili tüm sorunlara" rağmen geçerlidir. Buna karşılık, Şehir, dünyanın ana "altın merkezi" statüsünü kendi elinden İsviçre'ye verdi. Burasıda sanal "kraliyet tacını" kesinlikle kabul etti. Bu gelişmelerden dolayı muhtemelen hakkında sadece spekülasyon yapılabilecek bir dizi başka tavizlerde aldılar.  

Bu gelişme Londra'nın teslim olması olarak adlandırılamaz. Daha ziyade, Rusya ile aşırı derecede zayıflamış düşmanlık ve yıkımla ilişkilerinde önceliğini mümkün olduğunca hızlı ve güçlü bir şekilde öne çıkarmak için zamanı yakalaması gereken Paris – Basel lehine bir ateşkes olarak adlandırılabilir.

Berlin'in Kuzey Akımı gaz boru hatları sorununda Fransa, en azından dostane tarafsızlığa ve en fazla Birleşik Krallığın tam işbirliğine güvenebilir. Dolayısıyla Rusya ile kaçınılmaz müzakereler için Macron'un pozisyonu çok daha güçlü hale geliyor. Ekonomisi güçlü olmayan devletlerin ekonomisi iyi olan devletler karşısında gireceği savaş genellikle mağlubiyetle sonuçlanmıştır.

Diplomaside ise minimum maliyetle maksimum fayda elde etmek doğru bir metottur. Bu bağlamda, Alexei Efimovich Edrikhin-Vandam'ın iyi bilinen sözlerini başka bir deyişle, Rusya unutmamalı: sadece iki ülke arasındaki bir dostluk kurbağa ve bir engerek arasındaki savaştan daha kötü olabilir. Ancak, böyle bir dostluk sadece diplomaside zorunlu bir mücadele şeklidir.

Bilvasıta şu hikâyeyi bu yazıyı yazarken hatırladım.

Bir gün sakallı dervişin bir Nil nehrinin kenarına gezintiye çıktar. Orda koşan bir akrep görür, onu takip eder. Suyun kenarında bir kurbağanın yanına varır. Kurbağanın sırtına akrep biner. Kurbağa, akrebi Nil’in öte yakasına geçirir. Dervişte hemen bir gemiye binip onu takip eder. Suyu geçtiklerinde akrep, kurbağanın sırtından iner. Uyumakta olan bir gencin yanına gider. Orada bir Engerek yılanı, gence yaklaşmış ve genci ısırmak üzereymiş. Akrep hemen o zehirli yılana saldırır. Akrep yılanı sokar; yılan da akrebi ve ikiside zehirlenerek ölürler. Her şeyden habersiz uyumakta olan genç ise kurtulur.

Avrupa Siyasi Topluluğu, sağlam bir temelden yoksun bir yapı. Rusya'ya karşı aceleyle oluşturulmuş bir oluşum. Avrupa Siyasi Topluluğu açısından Avrupa kıtasını bölmenin kriteri, Rusya'ya yönelik yaptırımlara katılıp katılmamaktır. Ancak bu ne hukuki ne siyasi ne de ekonomik açıdan devletlerarası bir oluşumun temeli olamaz. Çünkü temeli yok. Bu yapıyı bir arada tutacak en azından bazı siyasi anlaşmalar olmalıdır. Ama Avrupa Siyasi Topluluğu’nda böyle bir şey yok. Bu nedenle, bu oluşum başarısızlığa mahkumdur.

Ermenistan ile Azerbaycan meselesi

Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki çatışma bir ara yeniden alevlendi. Aynı zamanda Kırgızistan ile Tacikistan arasında da çatışmalar yaşanıyor. Bu iki çatışma birbirlerinden çok farklılar. Burada ortak olan tek şey ise, her iki davanın da kökleri Sovyet döneminin idari yapılarına dayanan toprak çatışmalarını içermesidir. Aksi takdirde, her durumda çatışma geçmişi çok farklıdır ve çatışmaları belirleyen öncelikler yerel dinamiklerdir. Bunları anlamak için yerel düzeye bakmak gerekir.

Başkan Erdoğan, Başkan Aliyev’in ve Başbakan Paşinyan ‘ın katıldıkları Prag’da yapılan toplantı hakkında - genel olarak, mevcut durumda bu toplantının kendisi Londra ve Paris arasındaki anlaşmaların bir tür “gölgesi” olarak düşünülebilir. Büyük Britanya Türkiye'yi destekledi, Fransa Ermenistan'ı. Yani, çok daha fazlasına güvenen Ankara ve Bakü için değil, Erivan için bir artı var. 

Ermenistan-Azerbaycan ihtilafına gelince, Rus kuvvetlerinin Ukrayna'da bağlanması Azerbaycan'ı taarruza teşvik etmiş olabilir. Kırgız-Tacik ihtilafında ise böyle bir bağlantı görmüyorum. Bu çatışmanın, geçmişte burada da herhangi bir adım atmamış olan Rusya ile hiçbir ilgisi yoktur, bu çatışmayı Kırgızistan ve Tacikistan arasında iki devletin ikili olarak çözmesi gereken bir sorun olarak görmekteyim.

10 Ekim 2022, Lüksemburg