Rusya-Körfez İşbirliği Konseyi Stratejik Diyaloğu: Ortadoğu’da Dönüşüm ve Uluslararası İşbirliği

Rusya-Körfez İşbirliği Konseyi Stratejik Diyaloğu: Ortadoğu’da Dönüşüm ve Uluslararası İşbirliği

Prof. Dr. Dr. Ümit Yazıcıoğlu

1. Giriş

Ortadoğu, uzun yıllardır süregelen jeopolitik mücadelelerin, krizlerin ve uluslararası müdahalelerin merkezi olarak dikkat çekmektedir. Bölgedeki çatışmaların ve istikrarsızlığın kaynağı, büyük ölçüde dış güçlerin etkisiyle şekillenmiş olup, bu dinamikler, Ortadoğu'nun siyasi ve ekonomik yapısını derinden etkilemiştir. Özellikle Batı'nın bölgedeki müdahaleleri, Afganistan ve Irak işgalleri, Arap Baharı süreci ve Filistin-İsrail çatışmaları gibi olaylarla kendini göstermiştir. Bu bağlamda, Rusya'nın Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ile kurduğu ilişkiler, bölgedeki dengeleri yeniden şekillendiren önemli bir unsur haline gelmiştir.

1.1. Rusya ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) İlişkilerinin Tarihçesi

Rusya ile Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) üyesi ülkeler arasındaki diplomatik ve ekonomik ilişkiler, Soğuk Savaş dönemine kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Ancak, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte bu ilişkilerde belirgin bir durgunluk yaşanmıştır. 2000'li yılların başından itibaren Rusya'nın Ortadoğu politikalarında yeniden aktif rol oynamasıyla birlikte, KİK ülkeleriyle ilişkilerde de bir canlanma gözlemlenmiştir. Özellikle enerji kaynakları ve küresel ekonomik dengeler üzerindeki ortak çıkarlar, Rusya ile KİK üyesi ülkeler arasındaki işbirliğini pekiştirmiştir.

Son yıllarda, Rusya'nın dış politikadaki stratejik açılımları çerçevesinde, Körfez bölgesine yönelik diplomatik hamleleri de hız kazanmıştır. Bu bağlamda, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi KİK üyesi ülkelerle yapılan ikili ve çok taraflı görüşmeler, siyasi, ekonomik ve güvenlik alanlarındaki işbirliğini güçlendirmiştir. Bu süreç, hem Rusya'nın bölgedeki nüfuzunu artırmasına hem de KİK ülkelerinin Batı'ya bağımlılıklarını azaltmalarına katkı sağlamıştır.

1.2. Stratejik Diyaloğun Önemi ve Riyad’daki Yedinci Bakanlar Toplantısı

Rusya ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) arasındaki Stratejik Diyalog mekanizması, 2010 yılında kurulmuş olup, bölgesel ve küresel meseleler üzerinde ortak çıkarların savunulması amacıyla düzenli olarak toplanmaktadır. Bu diyalog, enerji, ticaret, savunma ve güvenlik gibi kritik alanlarda işbirliği yapılmasını öngörmektedir. Stratejik Diyalog, aynı zamanda, Rusya ile KİK ülkeleri arasında siyasi etkileşimlerin derinleşmesini ve karşılıklı çıkarların korunmasını sağlayan önemli bir platform olarak öne çıkmaktadır.

Riyad’da düzenlenen yedinci bakanlar toplantısı, bu diyalogun gelişiminde yeni bir aşamayı temsil etmektedir. Bu toplantıda, adil ve kapsayıcı bir dünya düzeni inşa etme sürecine yönelik önemli kararlar alınmış ve bu hedef doğrultusunda Rusya ile KİK arasındaki işbirliği derinleştirilmiştir. Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov’un toplantıda vurguladığı gibi, Moskova, Körfez ülkeleriyle olan ilişkilerini, yalnızca ekonomik çıkarlar üzerinden değil, aynı zamanda siyasi, kültürel ve dini etkileşimler üzerinden de genişletmeyi hedeflemektedir. Bu bağlamda, Riyad’da gerçekleştirilen toplantı, bölgesel barış ve istikrarın sağlanması açısından kritik bir dönemeç olarak değerlendirilmektedir.

2. Büyük Ortadoğu’nun Krizlerle İmtihanı

Ortadoğu, zengin tarihi, stratejik konumu ve doğal kaynakları ile küresel güçlerin her zaman ilgisini çeken bir bölge olmuştur. Ancak bu bölgenin doğal zenginlikleri ve jeopolitik önemi, aynı zamanda sürekli çatışmaların, istikrarsızlıkların ve krizlerin kaynağı olmuştur. Batı'nın uzun yıllardır devam eden müdahaleleri, bu istikrarsızlıkların merkezinde yer almakta ve bölgedeki devlet yapılarını ciddi anlamda zayıflatmıştır. Afganistan, Irak ve Arap Baharı gibi olaylar, bu müdahalelerin en belirgin örnekleri olarak öne çıkmaktadır. Batı'nın müdahalelerinin yanı sıra, Filistin-İsrail çatışması, Lübnan'daki gerilimler ve Suriye'deki iç savaş gibi yerel sorunlar da Ortadoğu'nun siyasi dinamiklerini daha da karmaşık hale getirmiştir.

2.2. Bölgedeki Batı Müdahaleleri: Afganistan, Irak ve Arap Baharı

Batı'nın Ortadoğu'daki müdahaleleri, Soğuk Savaş döneminden günümüze kadar süregelen bir gerçeklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle ABD öncülüğünde gerçekleştirilen Afganistan ve Irak işgalleri, bölgeyi derinden sarsmış ve krizlerin derinleşmesine yol açmıştır.

Afganistan, 2001 yılında ABD ve müttefiklerinin Taliban rejimini devirmek amacıyla başlattığı işgal ile yeni bir döneme girmiştir. Ancak, iki on yılı aşan bu askeri müdahale, Afganistan'da kalıcı bir barış sağlayamamakla eleştirilmektedir. Taliban'ın yeniden iktidara gelmesi, bu müdahalenin başarısız olduğunu ortaya koymuş ve Batı'nın bölgedeki stratejik hedeflerine ulaşamadığını göstermiştir.

Irak ise, 2003 yılında ABD'nin Saddam Hüseyin rejimini devirmek amacıyla başlattığı işgalin ardından kaosa sürüklenmiştir. İşgal sonrası oluşturulan hükümet, ülkeyi birleştirmekten ziyade mezhepsel ve etnik çatışmaları körüklemiş, bu da Irak'ta istikrarsızlıkların sürekli hale gelmesine neden olmuştur. Irak'ın yeniden inşa süreci, ABD'nin bölgedeki politikalarının başarısızlığını gözler önüne sermektedir.

Arap Baharı ise 2010'lu yılların başında Tunus'ta başlayan ve hızla diğer Arap ülkelerine yayılan bir dizi halk ayaklanması olarak Ortadoğu'yu derinden etkilemiştir. Demokrasi ve özgürlük talepleriyle başlayan bu hareketler, bazı ülkelerde otoriter rejimlerin devrilmesine yol açarken, diğerlerinde iç savaşlara ve büyük çaplı istikrarsızlıklara neden olmuştur. Özellikle Libya, Yemen ve Suriye gibi ülkelerde Batı'nın müdahaleleri, bu ülkelerin devlet yapılarının çökmesine ve uzun süreli iç savaşlara sürüklenmesine yol açmıştır.

2.2. Gazze, Batı Şeria, Lübnan ve Suriye: Çatışma Dinamikleri ve Batı’nın Rolü

Ortadoğu'nun kronikleşen çatışmalarının başında Filistin-İsrail sorunu gelmektedir. Gazze ve Batı Şeria'daki mevcut gerilimler, sadece bölgenin değil, uluslararası arenanın da en önemli meselelerinden biri olarak varlığını sürdürmektedir. İsrail'in Filistin topraklarındaki genişleme politikaları, özellikle Gazze'deki insani durumu kritik bir hale getirmiştir. Batı'nın bu konuda İsrail'e verdiği destek ise bölgedeki gerilimlerin daha da artmasına neden olmuştur.

Lübnan, bölgedeki diğer çatışma dinamiklerinin bir yansıması olarak İsrail'le sürekli bir gerilim içinde olmuştur. Lübnan'ın güneyinde faaliyet gösteren Hizbullah örgütü, İsrail'in güvenliği açısından bir tehdit olarak görülmekte ve iki taraf arasındaki çatışmalar zaman zaman tırmanmaktadır. Batı'nın özellikle Lübnan'daki müdahaleleri, İsrail'in güvenliğini sağlamaya yönelik politikalar çerçevesinde şekillenmiştir.

Suriye, 2011 yılında başlayan iç savaşla birlikte bölgenin en büyük insani krizlerinden birine sahne olmuştur. Savaş, ülkedeki farklı gruplar arasında şiddetli çatışmalara yol açarken, uluslararası aktörlerin de müdahalesiyle daha karmaşık bir hal almıştır. ABD ve müttefiklerinin Suriye’deki müdahaleleri, rejim değişikliği amacı taşısa da, bu süreçte istikrar sağlanamamış ve ülke, harap olmuş bir devlet yapısıyla baş başa kalmıştır. Suriye'deki çatışmalar, aynı zamanda Batı'nın bölgedeki çıkarlarını koruma çabasının bir parçası olarak değerlendirilmiştir.

2.3. Sudan, Libya ve Yemen: Devletlerin Çöküşü

Sudan, Libya ve Yemen, Batı'nın Ortadoğu'daki müdahalelerinin doğrudan ve dolaylı etkileri sonucu devlet yapılarının çökmesiyle karşı karşıya kalmış ülkelerdir.

Libya, 2011 yılında NATO'nun Kaddafi rejimini devirmesiyle birlikte bir iç savaşa sürüklenmiştir. Kaddafi sonrası oluşan otorite boşluğu, ülkede birbiriyle çatışan silahlı grupların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Batı’nın askeri müdahalesi, Libya’da istikrarı sağlamak bir yana, ülkenin parçalanmasına ve kaosa sürüklenmesine yol açmıştır.

Yemen, Suudi Arabistan ve İran’ın vekil savaşlarının sahnesi haline gelmiş, Batı'nın bölgedeki çıkarlarına hizmet eden bir başka kriz noktası olmuştur. Yemen'deki iç savaş, hem ülkenin bölünmesine yol açmış hem de büyük bir insani felakete sebep olmuştur. Batı’nın Yemen’e yönelik askeri müdahaleleri, çatışmaları daha da derinleştirerek çözümden uzaklaştırmıştır.

Sudan ise uzun yıllar süren iç savaşlar ve dış müdahaleler sonucunda bölünmüş bir ülke haline gelmiştir. Batı'nın Sudan üzerindeki ekonomik ve siyasi baskıları, bu ülkede istikrarsızlıkları artırmış ve bölgenin kırılganlığını daha da derinleştirmiştir. Libya, Yemen ve Sudan örneklerinde görüldüğü gibi, Batı müdahaleleri genellikle bu ülkelerdeki devlet yapılarının zayıflamasına ve uzun süreli krizlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Bu ülkelerdeki devlet yapılarının çöküşü, yalnızca Ortadoğu bölgesini değil, aynı zamanda Avrupa ve Afrika’yı da etkileyen bir dizi göç, terörizm ve istikrarsızlık sorunlarını tetiklemiştir. Özellikle aşırılıkçılık ve cihatçılık gibi ideolojiler, bu devletlerin çöküşüyle birlikte yayılmış ve küresel ölçekte güvenlik tehditlerine yol açmıştır.

3. Rusya ve Çin’in Bölgedeki Artan Rolü

Ortadoğu'da son yıllarda yaşanan önemli jeopolitik değişimlerin merkezinde, Rusya ve Çin’in bölgedeki nüfuzunun artışı yer almaktadır. Bu iki büyük güç, ABD'nin geleneksel olarak hakim olduğu bu coğrafyada giderek daha aktif hale gelmiş ve Ortadoğu’daki stratejik dengeleri yeniden şekillendirmeye başlamıştır. Rusya ve Çin’in bölgedeki etkinliği, yalnızca siyasi ve askeri alanlarda değil, aynı zamanda ekonomik, kültürel ve diplomatik sahalarda da kendini göstermektedir. ABD’nin bölgede uyguladığı gerilim stratejileri ve hegemonik politikalar, Rusya ve Çin’in alternatif birer güç merkezi olarak ortaya çıkmalarına zemin hazırlamıştır.

3.1. ABD’nin Gerilim Stratejileri ve Bölgesel Liderlik Mücadelesi

ABD, Ortadoğu'daki varlığını büyük ölçüde askeri güç ve baskı politikalarıyla sürdüren bir aktör olmuştur. Özellikle Afganistan ve Irak işgalleri sonrasında bölgedeki etkinliğini artırma çabası, uzun vadede çeşitli gerilimlere ve istikrarsızlıklara yol açmıştır. Washington'un bölgedeki stratejik hedefleri, çoğunlukla enerji güvenliğini sağlamak, İsrail’in güvenliğini temin etmek ve Rusya ve Çin’in Ortadoğu üzerindeki etkisini sınırlamak üzerine kuruludur.

ABD, bu hedeflerine ulaşmak için bölgedeki bölgesel güçlerin üzerinde baskı kurarak siyasi ve askeri üstünlük sağlamayı amaçlamıştır. Ancak bu strateji, bölgedeki bazı ülkelerin ABD’nin politikalarına karşı alternatif arayışlarına yönelmelerine sebep olmuştur. Özellikle Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri gibi Körfez ülkeleri, ABD'nin müdahaleci politikalarına karşı daha bağımsız bir dış politika benimseme arayışına girmiştir. ABD’nin İran ve Rusya karşıtı politikaları, bölgedeki gerilimlerin tırmanmasına neden olmuş, bu da Rusya ve Çin gibi aktörlerin diplomatik fırsatlar yaratmasına olanak sağlamıştır.

3.2. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri: Vesayetten Küresel Oyunculuğa Geçiş

Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), uzun yıllar boyunca ABD'nin bölgedeki çıkarlarına hizmet eden en önemli müttefiklerinden biri olarak kabul edilmiştir. Ancak, bu iki ülke, son yıllarda ABD'nin etkisinden kurtulmak ve daha bağımsız bir politika izlemek adına önemli adımlar atmıştır. Özellikle petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar ve küresel enerji piyasalarındaki değişiklikler, Suudi Arabistan ve BAE'nin ekonomik bağımsızlık arayışını hızlandırmıştır.

Bu ülkeler, bir yandan Batı ile olan ticari ve askeri bağlarını sürdürürken, diğer yandan Rusya ve Çin ile daha derin işbirliklerine yönelmiştir. Suudi Arabistan ve BAE, ABD'nin bölgedeki baskıcı politikalarından kurtulmak için ekonomik çeşitlenme ve uluslararası işbirliklerine ağırlık vermiştir. Özellikle Suudi Arabistan’ın "Vision 2030" projesi ve BAE’nin küresel yatırım stratejileri, bu ülkelerin küresel aktörler olarak öne çıkmalarını sağlamıştır. Bu bağlamda, Rusya ve Çin ile ilişkiler, ekonomik ve siyasi bağımsızlıklarını güçlendirmek adına kritik bir rol oynamaktadır.

3.3. BRICS ile Yakınlaşma: Riyad ve Abu Dabi’nin Esnek Diplomasi Başarıları

Suudi Arabistan ve BAE'nin küresel oyunculuğa geçişlerinin en önemli unsurlarından biri de BRICS ile olan yakınlaşmalarıdır. BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika), gelişmekte olan ekonomiler arasında işbirliğini teşvik eden önemli bir platform olarak öne çıkmaktadır. Bu platformun, Batı merkezli küresel ekonomik düzene bir alternatif sunması, Suudi Arabistan ve BAE gibi ülkeler için cazip bir seçenek haline gelmiştir.

Riyad ve Abu Dabi, BRICS ile geliştirdikleri ilişkiler sayesinde küresel ekonomideki pozisyonlarını güçlendirmeyi başarmışlardır. BRICS’e olan yakınlık, Suudi Arabistan ve BAE’nin yalnızca ekonomik anlamda değil, aynı zamanda diplomatik açıdan da büyük kazançlar elde etmelerine olanak sağlamıştır. Bu ülkeler, BRICS aracılığıyla Rusya ve Çin gibi büyük güçlerle daha derin ekonomik ve siyasi işbirliklerine girerken, aynı zamanda Batı’nın etkisinden kurtulma yolunda önemli adımlar atmıştır.

BRICS ile kurulan bu stratejik ortaklıklar, Suudi Arabistan ve BAE'nin enerji politikaları üzerinde de etkili olmuştur. Özellikle enerji piyasalarında Rusya ile işbirliği yaparak petrol fiyatları üzerindeki kontrolü artırmaya yönelik hamleler, bu ülkelerin küresel enerji piyasalarında daha aktif bir rol oynamalarını sağlamıştır. Bunun yanı sıra, Çin ile geliştirilen ticaret ve yatırım ilişkileri, Suudi Arabistan ve BAE'nin ekonomik çeşitlenme stratejilerine büyük katkı sunmuştur.

Sonuç olarak, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, Rusya ve Çin ile olan işbirlikleri sayesinde sadece bölgesel güçler olarak değil, küresel arenada da önemli aktörler haline gelmişlerdir. ABD'nin baskıcı politikalarına karşılık bu esnek diplomasi hamleleri, bu ülkelerin bağımsız dış politika stratejilerini güçlendirmiş ve uluslararası sistemdeki yerlerini sağlamlaştırmıştır.

4. Ortadoğu’da Yeni Diplomatik Açılımlar

Ortadoğu’nun son yıllarda maruz kaldığı çatışmalar, bölge ülkelerinin uluslararası arenadaki pozisyonlarını yeniden değerlendirmelerine yol açmıştır. Süregelen krizlerin çözümü için bölgesel aktörlerin işbirliği ve diyalog kanallarını güçlendirme çabaları, diplomatik açılımlar aracılığıyla somut sonuçlar vermeye başlamıştır. Bu çerçevede, İran ve Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi, Türkiye ile Arap ülkeleri arasındaki diyalogun istikrar kazanması ve Suriye'nin bölgesel entegrasyonunun yeniden sağlanması gibi gelişmeler, Ortadoğu’daki siyasi dengelerin olumlu yönde değişmesine olanak sağlamıştır. Bu açılımlar, bölgede barış ve istikrarı sağlamaya yönelik umut verici adımlar olarak değerlendirilmektedir.

4.1. İran-Suudi Arabistan İlişkilerinin Normalleşmesi

Ortadoğu’daki en önemli diplomatik açılımlardan biri, İran ve Suudi Arabistan arasındaki uzun süredir gergin olan ilişkilerin normalleşme yoluna girmesidir. İki ülke arasındaki mezhepsel ve siyasi farklılıklar, yıllardır bölgedeki çatışmaların merkezinde yer almış, Yemen’den Lübnan’a kadar birçok ülkede vekalet savaşlarına yol açmıştır. Ancak son dönemde, özellikle Çin ve Rusya'nın arabuluculuk çabaları sayesinde iki ülke arasındaki gerilimler yumuşamış ve diplomatik ilişkiler yeniden tesis edilmiştir.

Bu normalleşme süreci, bölgedeki birçok krizin çözümü için kritik bir adım olarak değerlendirilmektedir. Suudi Arabistan ve İran arasındaki diyalogun yeniden başlaması, Yemen’deki savaşın sona erdirilmesi için önemli bir fırsat yaratmış, aynı zamanda Lübnan ve Irak gibi ülkelerdeki siyasi istikrarın sağlanmasına katkıda bulunmuştur. Her iki ülkenin de bölgesel güvenlik ve işbirliği mekanizmalarına dahil olma isteği, Ortadoğu’daki mezhepsel çatışmaların son bulmasına yönelik umutları artırmıştır.

4.2. Türkiye ve Arap Ülkeleri Arasındaki Diyalogun İstikrarı

Ortadoğu’daki bir diğer önemli diplomatik açılım, Türkiye ile Arap ülkeleri arasındaki ilişkilerin istikrar kazanmasıdır. Arap Baharı sonrasında Türkiye ve bazı Arap ülkeleri arasındaki ilişkilerde yaşanan gerilimler, bölgedeki siyasi ve ekonomik işbirliğini olumsuz etkilemiştir. Ancak son yıllarda Türkiye, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve diğer Arap ülkeleriyle olan ilişkilerini yeniden inşa etmeye yönelik önemli adımlar atmıştır.

Türkiye’nin bölgedeki ekonomik yatırımları ve enerji işbirlikleri, bu ülkelerle olan diplomatik ilişkilerin güçlenmesine katkı sağlamıştır. Ayrıca, bölgesel güvenlik konularında ortak çıkarların ön plana çıkması, Türkiye ile Arap ülkeleri arasında sürdürülebilir bir diyalog zemini yaratmıştır. Bu bağlamda, Suriye meselesinde işbirliği ve Filistin-İsrail çatışmasının çözümüne yönelik ortak çabalar, Türkiye ve Arap dünyası arasındaki diyalogun daha da derinleşmesine olanak tanımıştır. Türkiye’nin bu ülkelerle geliştirdiği dengeli dış politika, Ortadoğu’nun siyasi istikrarına önemli katkılar sunmaktadır.

4.3. Suriye’nin Yeniden Entegrasyonu

Ortadoğu’da diplomatik açılımların en dikkat çeken örneklerinden biri de Suriye’nin bölgesel entegrasyonunun yeniden sağlanmasıdır. 2011 yılında başlayan iç savaşın ardından Suriye, Arap dünyasında izole edilmiş ve birçok ülke tarafından diplomatik ilişkiler kesilmişti. Ancak son dönemde, bölgedeki ülkeler Suriye ile ilişkilerini normalleştirme yoluna gitmiş ve bu ülkenin Arap dünyasına geri dönmesi için önemli adımlar atılmıştır.

Birçok Arap ülkesi, Suriye’nin yeniden Arap Birliği’ne dahil edilmesi ve Esad rejimi ile diplomatik ilişkilerin yeniden başlatılması konusunda istekli davranmıştır. Bu gelişme, Suriye’nin iç savaş sonrası yeniden inşa sürecine katkıda bulunabilecek önemli bir adımdır. Suriye’nin bölgesel entegrasyonu, hem ülkenin iç barışını sağlamaya yardımcı olabilir hem de Ortadoğu’daki genel istikrar ortamına katkı sunabilir. Ayrıca, bu entegrasyon süreci, Suriye'nin ekonomik ve sosyal açıdan yeniden toparlanmasına zemin hazırlayarak, bölgedeki insani krizlerin çözümüne yönelik uluslararası çabaları da güçlendirebilir.

Sonuç olarak, Ortadoğu’da gerçekleşen bu diplomatik açılımlar, bölgedeki krizlerin çözümüne yönelik önemli bir potansiyel taşımaktadır. İran-Suudi Arabistan ilişkilerinin normalleşmesi, Türkiye ve Arap ülkeleri arasındaki diyalogun güçlenmesi ve Suriye’nin yeniden entegrasyonu gibi gelişmeler, Ortadoğu’da barış ve istikrarın sağlanması için umut verici adımlar olarak öne çıkmaktadır. Bu açılımlar, aynı zamanda bölgedeki çatışma dinamiklerinin azalmasına ve uluslararası işbirliğinin artmasına katkı sunmaktadır.

5. Rusya-Körfez İşbirliği Konseyi Stratejik Diyaloğunun Geleceği

Rusya ile Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) arasındaki Stratejik Diyalog, Ortadoğu’daki siyasi dengelerin yeniden şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu diyalog, enerji, ticaret, güvenlik ve diplomatik işbirliği alanlarında bölgesel işbirliğini güçlendirmeyi hedeflemekte olup, Rusya’nın Körfez ülkeleriyle olan ilişkilerini daha da derinleştirmektedir. Stratejik Diyalog’un geleceği, bölgedeki barış ve istikrar süreçlerinde kilit bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, Filistin meselesi, çok taraflı işbirliği mekanizmaları ve Batı'nın müdahalelerine karşı ortak güvenlik sisteminin inşası, Stratejik Diyalog’un geleceğini şekillendirecek temel konular olarak öne çıkmaktadır.

5.1. Filistin Meselesinde Çözüm Arayışları

Ortadoğu’nun en önemli ve uzun süredir çözülemeyen meselelerinden biri olan Filistin sorunu, Rusya ve Körfez İşbirliği Konseyi arasındaki Stratejik Diyalog’un geleceği açısından kritik bir önem taşımaktadır. Filistin-İsrail çatışması, bölgedeki istikrarsızlığın ana sebeplerinden biri olmaya devam ederken, Rusya ve KİK ülkeleri, bu sorunun adil ve kalıcı bir çözümü için aktif bir rol üstlenmeyi amaçlamaktadır.

Rusya, Filistin sorununda tarihi olarak tarafsız ve dengeleyici bir tutum sergilemiş, iki devletli çözüm modelini desteklemiştir. Bu tutum, KİK ülkeleri tarafından da büyük ölçüde benimsenmiş olup, Filistin’in bağımsızlık mücadelesinin uluslararası arenada desteklenmesi yönünde ortak bir irade oluşturulmuştur. Stratejik Diyalog kapsamında Filistin meselesine yönelik çok taraflı diplomatik çabaların artırılması ve İsrail ile Filistin arasında barış görüşmelerinin yeniden canlandırılması, bölgede kalıcı bir barış ortamının sağlanması açısından büyük bir potansiyele sahiptir.

Körfez ülkelerinin İsrail ile normalleşme süreçlerine girmeleri, Filistin meselesine yönelik çözüm arayışlarını karmaşıklaştırsa da, Rusya'nın arabuluculuğu ve KİK ülkelerinin bölgedeki nüfuzu, bu sorunun çözümüne yönelik yeni fırsatlar yaratabilir. Bu bağlamda, Rusya-KİK Stratejik Diyaloğu, Filistin sorununun çözümüne yönelik çok taraflı ve kapsayıcı bir platform oluşturabilir.

5.2. Çok Taraflı Mekanizmalar ve Bölgesel Barış Süreçleri

Rusya ve KİK arasındaki Stratejik Diyalog, çok taraflı işbirliği mekanizmaları aracılığıyla Ortadoğu’da barış ve istikrar süreçlerine katkı sağlamayı hedeflemektedir. Bölgedeki krizlerin çözümünde tek taraflı müdahaleler yerine, çok taraflı diplomatik girişimler ve uluslararası işbirliği mekanizmalarının önemi her geçen gün daha fazla ön plana çıkmaktadır.

Rusya, Körfez ülkeleri ile olan ilişkilerinde çok taraflı mekanizmaların geliştirilmesine büyük önem vermektedir. Bu bağlamda, enerji güvenliği, terörle mücadele, bölgesel çatışmaların çözümü ve insani yardım konularında ortak projeler geliştirilmesi, Stratejik Diyalog’un geleceğinde merkezi bir rol oynamaktadır. Özellikle Suriye, Yemen ve Libya gibi çatışma bölgelerinde çok taraflı işbirliği mekanizmalarının hayata geçirilmesi, bu ülkelerdeki istikrarın yeniden sağlanmasına önemli katkılar sunabilir.

Ayrıca, BRICS ve Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) gibi uluslararası platformlarla da yakın işbirliği geliştiren KİK ülkeleri, bu çok taraflı mekanizmalar aracılığıyla bölgesel sorunların çözümüne yönelik daha geniş bir diplomatik zemin yaratma fırsatına sahiptir. Rusya ve KİK’in bu tür çok taraflı girişimlerde birlikte hareket etmesi, Ortadoğu’daki barış süreçlerini hızlandırabilir ve bölgesel çatışmaların çözümünde kalıcı sonuçlar elde edilmesine olanak sağlayabilir.

5.3. Batı’nın Müdahalelerine Karşı Ortak Güvenlik Sistemi

Ortadoğu’da uzun yıllardır devam eden Batı müdahaleleri, bölgedeki istikrarsızlıkların ve çatışmaların başlıca kaynaklarından biri olarak görülmektedir. Özellikle ABD'nin İran ve Rusya karşıtı politikaları, bölgede gerilimlerin artmasına yol açmış ve bölgesel aktörlerin alternatif güvenlik işbirliklerine yönelmelerine sebep olmuştur. Bu bağlamda, Rusya ve KİK ülkeleri arasında geliştirilecek bir ortak güvenlik sistemi, Batı’nın müdahalelerine karşı bölgesel istikrarı koruma açısından büyük bir önem taşımaktadır.

Rusya, Körfez ülkelerine Batı’nın dayattığı güvenlik politikalarına alternatif olarak Avrasya merkezli bir güvenlik sistemi önerisinde bulunmuştur. Bu sistem, bölgesel işbirliği ve karşılıklı güven üzerine kurulmuş, askeri ve diplomatik güvenceleri içeren bir yapı olarak tasarlanmaktadır. Körfez ülkeleri, bu tür bir ortak güvenlik sistemine dahil olarak hem Batı’ya olan bağımlılıklarını azaltabilir hem de bölgedeki güvenlik ihtiyaçlarını daha bağımsız bir şekilde karşılayabilirler.

Bu bağlamda, İran ile Suudi Arabistan arasındaki diplomatik normalleşme süreci de, bu güvenlik sisteminin inşasında kritik bir rol oynayabilir. Ortadoğu'daki mezhepsel ve siyasi çatışmaların son bulması ve bölgesel aktörlerin güvenlik konularında ortak bir zemin oluşturması, Batı müdahalelerine karşı daha sağlam bir savunma hattı oluşturacaktır. Rusya-KİK Stratejik Diyaloğu, bu ortak güvenlik sisteminin inşası ve güçlendirilmesi için önemli bir platform sunmakta olup, Ortadoğu’daki güvenlik mimarisinin yeniden şekillenmesinde kilit bir rol oynamaktadır.

Sonuç olarak, Rusya-KİK Stratejik Diyaloğu’nun geleceği, bölgedeki barış ve istikrarın sağlanmasına yönelik umut verici bir potansiyele sahiptir. Filistin meselesine yönelik çözüm arayışları, çok taraflı işbirliği mekanizmaları ve Batı’nın müdahalelerine karşı oluşturulacak ortak güvenlik sistemi, bu diyalogun temel yapı taşlarını oluşturmakta ve Ortadoğu’nun geleceğinde önemli bir rol oynamaktadır.

6. Sonuç

6.1. Orta Doğu’da Yeni Bir Dönem: Rusya’nın Bölgedeki Rolü ve Gelecek Perspektifleri

Ortadoğu, uzun yıllardır dış güçlerin müdahaleleri ve bölgesel çatışmaların merkezi olarak kalmaya devam ederken, Rusya’nın son dönemdeki diplomatik ve stratejik açılımları, bölgenin jeopolitik dengelerini yeniden şekillendirmeye başlamıştır. Rusya, Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ile geliştirdiği Stratejik Diyalog ve bölgesel sorunların çözümüne yönelik çok taraflı mekanizmalar aracılığıyla, Ortadoğu’daki istikrarın sağlanmasında aktif bir rol üstlenmektedir.

Bu yeni dönemde, Rusya’nın diplomatik ve askeri hamleleri, bölgedeki güç dengelerinin Batı’nın kontrolünden çıkarak daha çok kutuplu bir yapıya doğru evrilmesine katkıda bulunmuştur. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi Körfez ülkelerinin Rusya ile geliştirdiği esnek diplomatik ilişkiler, ABD’nin Ortadoğu’daki tek taraflı hâkimiyetini sarsmış ve bölge ülkelerine daha bağımsız bir dış politika izleme fırsatı sunmuştur. Rusya’nın BRICS ve ŞİÖ gibi platformlar aracılığıyla Körfez ülkeleriyle olan işbirliğini artırması, bölgesel ve küresel boyutta dengeleri değiştirecek bir potansiyele sahiptir.

Rusya’nın bölgedeki artan nüfuzu, yalnızca ekonomik ve güvenlik alanlarında değil, aynı zamanda siyasi ve kültürel etkileşimlerle de güçlenmektedir. İran-Suudi Arabistan ilişkilerinin normalleşmesi ve Suriye’nin yeniden Arap Birliği’ne entegrasyonu gibi gelişmeler, Rusya’nın bölgedeki arabuluculuk rolünü pekiştirmiştir. Bu açılımlar, bölgedeki mezhepsel ve siyasi çatışmaların sona erdirilmesine yönelik önemli adımlar olarak görülmekte ve Rusya’nın bölgedeki gelecekteki rolünün ne denli kritik olacağını göstermektedir.

Özellikle Filistin meselesinin çözümüne yönelik Rusya’nın Körfez ülkeleriyle birlikte geliştirdiği çok taraflı mekanizmalar, bölgedeki barış süreçlerinin hızlandırılması için önemli bir fırsat sunmaktadır. Aynı şekilde, Batı’nın müdahalelerine karşı bölgesel güvenlik sisteminin inşası, Rusya’nın öncülüğünde şekillenmekte ve bölgedeki güvenlik mimarisinin yeniden yapılandırılmasına katkı sağlamaktadır.

Sonuç olarak, Rusya’nın Ortadoğu’da oynadığı bu yeni rol, sadece bölge ülkelerinin güvenlik ve siyasi istikrarını sağlamaya yönelik değil, aynı zamanda küresel güç dengelerinin yeniden şekillenmesinde de belirleyici olacaktır. Bu yeni dönemde, Rusya’nın diplomatik, ekonomik ve güvenlik alanlarındaki açılımları, Ortadoğu’nun geleceğini şekillendiren önemli unsurlar arasında yer alacak ve bölgedeki barış ve istikrar süreçlerinde kilit bir aktör olarak varlığını sürdürecektir.

10 Eylül 2024, Lüxsenburg